فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُکِّرُواْ بِهِ فَتَحْنَا عَلَیْهِمْ أَبْوَبَ کُلِّ شَیْءٍ حَتَّی إِذَا فَرِحُواْ بِمَآ أُوتُواْ أَخَذْنَهُمْ بَغْتَةً فَإِذَا هُم مُّبْلِسُونَ
پس چون اندرزهایی را که به آنان داده شده بود فراموش کردند، درهای هرگونه نعمت را به رویشان گشودیم (و در رفاه و مادیات غرق شدند) تا آنگاه که به آنچه داده شدند دلخوش کردند، ناگهان آنان را (به عقوبت) گرفتیم پس یکباره محزون و نومید گردیدند.
نکته ها
«مبلسون» از «ابلاس»، به معنای حزن و اندوه همراه با یأس است. حالتی که مجرمان، هنگام پاسخ نیافتن در دادگاه پیدا میکنند. ** تفسیر المیزان.***
در دو آیهی قبل فرمود: ما افرادی را گرفتار میکنیم تا تضرّع کنند، در این آیه میفرماید: برخی در لحظههای گرفتاری هم خدا را فراموش میکنند. «نَسوا ما ذُکّروا...»
در قرآن میخوانیم: «و عسی اَن تحبّوا شیاً وهو شرّ لکم» ** بقره، 216.*** ، چه بسا چیزی را دوست دارید، در حالی که برای شما شرّ است و حضرت علی علیه السلام میفرماید: «اذا رأیت سبحانه یتابع علیک نعمه و أنت تعصیه فاحذره» ** نهجالبلاغه، حکمت 25.*** اگر دیدی خداوند نعمتهایش را بر تو مدام میدهد، ولی تو گناه میکنی، پس به هوش باش، چه بسا این لطفها عاقبت خوشی ندارد.
دنیا وبهرههایش، هم میتواند برای انسان نعمت باشد، هم نقمت. در آیه مورد بحث، دنیا نقمت به حساب آمده است. امّا ایمان وتقوی، برکات آسمان وزمین را برای اهلش به دنبال دارد، چنانکه در آیه 96 سوره اعراف آمده است: «ولو أنّ أهل القُری آمنوا واتّقوا لفتحنا علیهم برکات من السماء والارض»، بنابراین غفلت، درهای خیر را بر روی انسان میبندد.
پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله فرمودند: »اذا رأیت اللّه یعطی علی المعاصی فان ذلک استدراج منه«، اگر مشاهده کردی که دنیا به کام گنهکاران است خوشحال مباش، زیرا این استدراج الهی و به تدریج هلاکت کردن اوست. **تفسیر مجمعالبیان.*** و آنگاه حضرت این آیه را تلاوت فرمودند.
امام باقرعلیه السلام در تأویل آیه فرمودند: چون مردم ولایت علیبن ابیطالبعلیهما السلام را ترک کردند و حال آنکه به آن امر شده بودند، «فلمّا نسوا...»، دولت آنان را در دنیا بسط دادیم، «فتحنا علیهم...» تا حضرت قائمعلیه السلام قیام کند، «حتّی... أخذناهم بغتة». **تفسیر عیّاشی.***
پیام ها
1- همیشه رفاه زندگی، علامت رحمت نیست، گاهی زمینهی عقوبت است. «نسوا - فتحنا»
2- مهلت دادن به مجرمان و سرگرم شدن خلافکاران، یکی از سنّتهای الهی است. «فلمّا نَسُوا...فتحنا»
3- قهر خداوند بعد از اتمام حجّت است. «نَسوا ما ذکّروا...اخذناهم»
4- تنگناها و گشایشها به دست خداست. «اخذنا... فتحنا»
5 - مرگ و قهر الهی، ناگهانی میآید، پس باید همیشه آماده بود. «بغتة»
6- شادی عیّاشان، ناگهان به نالهی مأیوسانه تبدیل خواهد شد. «فرحوا - مبلسون»