وَأَنْ احْکُم بَیْنَهُم بِمَآ أَنزَلَ اللَّهُ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَآءَهُمْ وَاحْذَرْهُمْ أَن یَفْتِنُوکَ عَن بَعْضِ مَآ أَنزَلَ اللَّهُ إِلَیْکَ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَاعْلَمْ أَنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ أن یُصِیبَهُم بِبَعْضِ ذُنُوبِهِمْ وَإِنَّ کَثِیراً مِّنَ النَّاسِ لَفَسِقُونَ
و اینکه میان آنان طبق آنچه خداوند نازل کرده حکم کن، و از هوسهای آنان پیروی مکن، و بر حذر باش از این که تو را از برخی از آنچه خداوند بر تو نازل کرده منحرف سازند. پس اگر آنان (از حکم و داوری تو) رویگرداندند، پس بدان که خداوند میخواهد آنان را به خاطر پارهای از گناهانشان مجازات کند، بی شک بسیاری از مردم فاسقند.
نکته ها
مراد از فتنه در «یفتنوک»، توطئهچینی برای انحراف پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله است.
در شأن نزول آیه گفتهاند: جمعی از دانشمندان یهود، به رسول خدا صلی الله علیه وآله گفتند: اگر در فلان مسألهی اختلافی میان ما و دیگران، به نفع ما داوری کنی، ما ایمان میآوریم و در پی ما همهی یهود نیز ایمان خواهند آورد. این آیه نازل شد و پیامبر را از این توطئه آگاه ساخت.
پیام ها
1- داوری و قضاوت از شئون پیامبری است. «و ان احکم بینهم»
2- اساس قضاوت و حکومت، قانون خداست. «وان احکم بینهم بما انزل اللَّه»
3- پیامبر اسلام علاوه بر مسلمانان، بر یهود ونصاری نیز ولایت دارد. «و ان احکم بینهم...»
4- در مسائل مهم وحیاتی، تکرار تذکّر ضروری است. (تنها به حکم خدا داوری کن واز هوسهای مردم پیروی مکن» در این آیه وآیه قبل تکرار شده است)
5 - توجّه به خواستههای نفسانی مردم یکی از خطرهای بزرگ برای قاضی و حاکم است. «و لاتتّبع اهواءهم»
6- هشدارهای الهی، عامل مصونیّت و عصمت انبیاست. «واحذرهم»
7- مراقب نفوذ فرهنگی دشمنان باشیم. «واحذرهم أن یفتنوک»
8 - وقتی رسول خدا صلی الله علیه وآله باید از توطئههای کفّار در بیم باشد، تکلیف دیگران روشن است. «واحذرهم أن یفتنوک»
9- حتّی دستبرداشتن از بعضی احکام الهی نشانهی پیروی از هوسهای مردم است. «أن یفتنوک عن بعض...»
10- مخالفان هم بعضی از دستورهای الهی را میپسندند. خطر اعراض و تحریف در بعضی احکام است. «عن بعض ما انزل اللّه»
11- باید طبق وحی داوری کنیم، گرچه احتمال اِعراض مردم را بدهیم. «وان احکم بینهم بما انزل اللَّه... فان تولّوا»
12- هدف وسیله را توجیه نمیکند. نباید به خاطر مسلمان شدن گروهی، از داوری و قضاوت ناروا کمک گرفت. (با توجّه به شأن نزول)
13- هشدارهای تند همچون «لا تتّبع، احذرهم، یفتنوک ...» نشان صداقت پیامبرصلی الله علیه وآله در ابلاغ وحی الهی است وگرنه کسی به خودش این همه تند خطاب نمیکند.
14- رویگردانی از داوری پیامبر، عامل سقوط و سبب عذاب الهی است. «ان یصیبهم ببعض ذنوبهم»
15- ریشهی اعراض کافران فسق است، وگرنه در آیین الهی نقصی نیست. «فان تولّوا فاعلم... لفاسقون»