قُل لِّمَن مَّا فِی السَّمَوَتِ وَ الْأَرْضِ قُل لِّلَّهِ کَتَبَ عَلَی نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ لَیَجْمَعَنَّکُمْ إِلَی یَوْمِ الْقِیَمَةِ لَا رَیْبَ فِیهِ الَّذِینَ خَسِرُواْ أَنفُسَهُمْ فَهُمْ لَا یُؤْمِنُون
بگو: آنچه در آسمانها و زمین است برای کیست؟ بگو: برای خداوند است که بر خود، رحمت را مقرّر کرده است. او قطعاً شما را در روز قیامت که شکّی در آن نیست جمع خواهد کرد. کسانی که خود را باختند (و با هدر دادن استعدادها، به جای رشد، سقوط کردند) همانان ایمان نمیآورند.
نکته ها
موضوع وجوب رحمت بر خدا، در قرآن دوبار آنهم در این سوره (آیات 12 و54) آمده است.
جملهی «لاریب فیه»، هم دربارهی قرآن آمده است، هم دربارهی قیامت.
خداوند همان گونه که بر ما تکالیفی واجب کرده است، وظایفی را هم بر خود مقرّر فرموده؛ از جمله: هدایت کردن: «اِنّ علینا للهدی» **لیل، 12.*** ، رزق دادن: «علی اللّه رزقها» **هود، 6.*** ، لطف کردن: «کتب علی نفسه الرّحمة» ** انعام، 12.*** و پیروزی وغلبهی دین خدا: «کتب اللّه لاغلبنّ انا و رسلی» **مجادله، 31.*** ولی شرط بهرهمند شدن از رحمت الهی، رحم به بندگان است. چنانکه در حدیث آمده است: «مَن لایَرْحَم لا یُرحَم» **کنزالعمّال، ج3، ص162 وتفسیر فیظلالالقرآن.***
سلمان از پیامبر صلی الله علیه وآله نقل کرده که فرمود: رحمت خداوند، صد درجه است، یک درجهی آن، منشأ همهی الطاف الهی در دنیا شده است، خداوند در قیامت، با همهی صد درجه رحمت خود با مردم معامله خواهد کرد. **تفسیر فیظلالالقرآن.***
قرآن، رحمت الهی را بر همه چیز شامل میداند: «رَحمَتی وَسعت کلّ شیء» ** اعراف، 156.*** و این رحمت، مصداقهای فراوان دارد، از جمله:
باران: «ینزّل الغیث من بعد ما قنطوا وینشر رحمته» **شوری، 28.***
باد: «یُرسل الرّیاح بُشریً بین یدی رحمته» **اعراف، 57.***
شب و روز: «و مِن رَحمته جَعَل لکم اللیل و النّهار» ** قصص، 73.***
پیامبر: «و ما أرسلناک الاّ رحمة للعالمین» **انبیا، 107.***
قرآن: «هذا بصائر للنّاس و هُدیً و رحمة» ** جاثیه، 20.***
تورات: «کتاب موسی اماماً و رحمة» **هود، 17.***
آزادی: «فأنجیناه و الّذین معه برحمة منّا» ** اعراف، 72.***
علاقه به همسر: «و جعل بینکم مودّة و رحمة» **روم، 21.***
گیاهان و میوهها: «فانظُر الی آثار رحمة اللّه کیف یُحیی الارض بعد موتها» ** روم، 50.***
پذیرش توبه: «لاتَقنطوا من رحمة اللّه» ** زمر، 53.***
پیام ها
1- یکی از شیوههای تبلیغی که پیامبر مأمور به آن است، طرح سؤال و جواب است. «قل لمن... قل للّه»
2- هستی بر اساس رحمت است و رحمت الهی بر همه چیز و همه جا گسترده است. «کتب علی نفسه الرّحمة»
3- همان گونه که آفریدههای خدا در دنیا (مثل باد، باران، روز و شب، گیاهان...) رحمت است، معاد هم رحمت است. «لیجمعنّکم»
4- دلیل بر پا شدن قیامت، برخورداری مردم از رحمت است. «کتب علی نفسه الرّحمة لیجمعنّکم»
5 - گرچه رحمت الهی گسترده و لازم است، لکن گروهی خود را محروم میکنند. «خسروا انفسهم»
6- به جای استدلال، در پی هوا و هوس بودن و به جای اولیای خدا، سراغ طاغوت رفتن و به جای ایمان و اعتقاد به آخرت، کفر ورزیدن و به جای تسلیمِ نور، تسلیمِ نار شدن، خسارت عظیم کفّار است. (تمام آیه)