وَلَوْ أَنَّنَا نَزَّلْنَا إِلَیْهِمُ الْمَلَئِکَةَ وَکَلَّمَهُمُ الْمَوْتَی وَحَشَرْنَا عَلَیْهِمْ کَُلَّ شَیْءٍ قُبُلاً مَا کَانُواْ لِیُؤْمِنُواْ إِلَّا أَن یَشَاءَ اللَّهُ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ یَجْهَلُونَ
و اگر ما فرشتگان را به سوی آنان نازل میکردیم و مردگان با آنان سخن میگفتند و همه چیز را (به گواهی صدق و اعجاز) دسته دسته در برابرشان گرد میآوردیم باز هم ایمان نمیآوردند، مگر آنکه خداوند بخواهد (به اجبار ایمان آورند)، ولی بیشترشان نادانی میکنند.
نکته ها
گویا یکی از درخواستهای مشرکان، نزول فرشتگان و سخن گفتن مردگان با آنان بوده است، غافل از آنکه این مشرکان به قدری لجوجند که حتّی اگر امور غیبی مثل فرشتگان برای آنان محسوس شود باز هم ایمان نخواهند آورد. سعدی نیز میگوید:
چون بود اصل گوهری قابل تربیت را در او اثر باشد
هیچ صیقل نکو نداند کرد آهنی را که بد گهر باشد
سگ به دریای هفتگانه مشوی چون شود تر، پلیدتر باشد
خر عیسی گرش به مکّه بری چون بیاید هنوز خر باشد
«قُبُل» یا به معنای مقابل است، یا جمع قبیل، به معنای گروه و دسته.
در دو آیهی قبل، ادعای دروغ مشرکان مطرح شد که میگفتند: اگر معجزه بیاید ایمان میآوریم، اینجا نمونه آن معجزات مطرح شده است.
شبیه این آیه، در سورهی حجر آیات 14 و 15 آمده است: «ولو فَتَحنا علیهم باباً من السّماء فظلّوا فیه یعرجون لقالوا انّما سُکِّرَت أبصارُنا بل نحن قوم مَسحورون» اگر از آسمان دری باز شود و کفّار از آن بالا روند، باز هم گویند: چشم ما را جادو کردهاند.
پیام ها
1- برای دلهای لجوج، هیچ آیه و نشانهای زمینهساز ایمان نمیگردد. «ما کانوا لیؤمنوا»
2- خدا اگر بخواهد، میتواند به اجبار، همه را مؤمن سازد، ولی این خلاف حکمت اوست. «ما کانوا لیؤمنوا الاّ أن یشاء اللّه»
3- جهالت، عامل ایمان نیاوردن به آیات الهی است. «ما کانوا لیؤمنوا... و لکنّ اکثرهم یجهلون»