بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ
به نام خداوند بخشنده مهربان
(1) قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ (2) الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَشِعُونَ
قطعاً مؤمنان رستگار شدند. همان کسانی که در نمازشان خشوع دارند.
نکتهها:
در قرآن، یازده مورد کلمهی فلاح (رستگاری) با کلمهی «لعلّ» (شاید) همراه است: «لعلّکم تفلحون» لکن در سه مورد بدون این کلمه و به طور حتمی مطرح شده است، یکی در همین سوره ویکی در سورهی شمس: (قد أَفلح مَن زکّاها) ودیگری در سورهی اعلی: (قد اَفلح مَن تَزکّی). از مقایسه این سه مورد با یکدیگر، روشن میشود که ایمان و تزکیه دارای جوهر واحدی هستند.
برترین و آخرین هدف تمام برنامههای اسلام، فلاح و رستگاری است. در بسیاری از آیات قرآن از تقوا سخن گفته شده و هدف از احکام دین هم رسیدن به تقواست: (لعلّکم تتّقون)**بقره، 183.*** و آخرین هدف تقوا نیز فلاح است: (واتّقوا اللّه لعلّکم تفلحون)**آلعمران، 130.*** جالب است که مهمترین و آخرین هدف دین اسلام در اوّلین شعار آن آمده است: «قولوا لا اله الاّ اللّه تفلحوا» به یگانگی خداوند ایمان آورید و «لا اله الاّ اللّه» بگویید تا رستگار شوید.
هر شبانه روز، در اذان و اقامهی نمازهای یومیّه جملهی «حَیّ علی الفَلاح» را بیست بار بر زبان میآوریم و هدف نهائی را با فریاد رسا اعلام میکنیم، تا راه را گم نکنیم.
اسلام میگوید: (قد أفلح المؤمنون)، (قد أفلَح مَن تَزکّی)**اعلی، 14. ***کسانی رستگارند که ایمان و تزکیهی نفس داشته باشند، ولی کفر میگوید: (قد أفلح الیوم مَنِ استعلی)**طه، 64.*** فرعون میگفت: امروز هر کس زور و برتری دارد رستگار است.
کلمهی «فَلاح» به معنای رستن است، شاید دلیل اینکه به کشاورز، «فَلاّح» میگویند آن باشد که وسیلهی رستن دانه را فراهم میکند. دانه که در خاک قرار میگیرد با سه عمل خود را نجات میدهد و به فضای باز میرسد: اوّل آنکه ریشهی خود را به عمق زمین بند میکند. دوّم اینکه مواد غذایی زمین را جذب میکند. سوّم آنکه خاکهای مزاحم را دفع میکند.
آری، انسان هم برای رهایی خود و رسیدن به فضای باز توحید و نجات از تاریکیهای مادّیات و هوسها و طاغوتها باید مثل دانه همان سه عمل را انجام دهد: اوّل ریشهی عقاید خود را از طریق استدلال محکم کند. دوّم از امکانات خدادادی آنچه را برای تکامل و رشد معنوی اوست جذب کند. سوّم تمام دشمنان و مزاحمان را کنار زند و هر معبودی جز خدا را با کلمه «لا اله» دفع کند تا به فضای باز توحیدی برسد.
شخصی در حال نماز با ریش خود بازی میکرد، پیامبراکرم صلی الله علیه و آله فرمود: اگر او در دل خشوع داشت، در عمل این گونه نماز نمیخواند.**تفسیر کنزالدقائق.***
امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از خشوع در نماز، فرونهادن چشم است.**بحار، ج81، ص264.***
چه کسانی رستگارند؟
1- عابدان. (واعبدوا ربّکم وافعلوا الخیر لعلّکم تفلحون)**حج، 77. ***پروردگارتان را پرستش کنید، شاید رستگار شوید.
2- آنان که اعمالشان ارزشمند وسنگین است. (فَمَن ثَقُلت مَوازینه فاولئک هم المفلِحون)**اعراف، 8.***
3- دوری کنندگان از بخل. (و مَن یُوقَ شُحَّ نفسه فاولئک هم المفلِحون)**حشر، 9.***
4- حزب اللّه. (اَلا اِنّ حزب اللّه هم المفلِحون)**مجادله، 22.*** حزب خدا رستگارند.
5 - اهل ذکرکثیر. (واذکروا اللّه کثیرا لعلّکمتفلحون)**انفال، 45.
*** خدارا بسیار یادکنید تا رستگار شوید.
6- تقوا پیشگان. (فاتّقوا اللّه یا اولی الالباب لعلّکم تُفلِحون)**مائده، 100.*** ای خردمندان! تقوا پیشه کنید تا رستگار شوید.
7- مجاهدان. (و جاهدوا فی سَبیله لعلّکم تُفلحون)**مائده، 35.*** در راه خدا جهاد کنید تا رستگار شوید.
8 - توبه کنندگان. (تُوبوا الی اللّه جمیعاً ایّها المؤمنون لعلّکم تُفلحون)**نور، 31. ***ای اهل ایمان! همگی توبه کنید تا رستگار شوید.
پیامها:
1- رستگاری مؤمنان حتمی است. (قد أفلح)
2- ایمان، شرایط و نشانههایی دارد. (المؤمنون الّذین...)
3- نماز، در رأس برنامههای اسلامی است. (فی صلاتهم)
4- در نماز، حالت وکیفیّت مهم است. (خاشعون)