(44) أَمْ تَحْسَبُ أَنَّ أَکْثَرَهُمْ یَسْمَعُونَ أَوْ یَعْقِلُونَ إِنْ هُمْ إِلَّا کَالْأَنْعَمِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ سَبِیلاً
آیا گمان میکنی که اکثر کفّار (حقّ را) میشنوند و (در آن) میاندیشند؟ آنان جز مانند چهارپایان نیستند، بلکه گمراهترند. (زیرا ارزش انسان به تعقّل و بینش اوست).
نکتهها:
قرآن به هنگام انتقاد از کفّار، کلمهی اکثر را به کار میبرد تا حساب آن دسته را که هدایت میشوند از باقی جدا کند.
سؤال: چرا انسان منحرف از چهارپایان بدتر است؟
پاسخ: 1- حیوان نمیتواند بیش از آنچه که هست رشد کند، ولی انسان میتواند و زمینه و امکانات رشد کاملاً برای او فراهم است.
2- حیوان عقل ندارد تا خوب وبد را بفهمد و حقّ و باطل را بشناسد، ولی انسانهای منحرف با داشتن عقل، آن را زیر پا گذارده و بر اساس هوس عمل میکنند.
3- حیوان از یک غریزهی ثابت پیروی میکند، ولی انسان منحرف از صدها هوی وهوس.
4- انسان منحرف، هم کج میرود و هم انحراف خود را توجیه میکند.
5 - حیوان، نسبت به کسی که به او محبّت کند رام است، ولی انسان منحرف نسبت به خدای مهربان کفر میورزد و بسیار ناسپاس است.
6- حیوانات، تسبیح آگاهانه دارند؛ (کلّ قد عَلِم صلاته و تَسبیحه)**نور، 41. ***امّا انسانهای منحرف، اهل ذکر و تسبیح نیستند و از خدا غافلاند.
7- حیوانات، استحقاق عذاب الهی را ندارند، ولی انسان منحرف به قهر او گرفتار خواهد شد.
در حدیث آمد که یزدان مجید - خلق عالم را سه گونه آفرید
یک گروه را جمله عقل و علم و جود - او فرشته است و نداند جز سجود
یک گروه دیگر از دانش تهی - همچو حیوان از علف در فربهی
این سوم هست آدمی زاد بشر - نیم از او فرشته و نیمی ز خر
آن دو قوم آسوده از جنگ و خراب - وین بشر با دو مخالف در عذاب
یک گروه مستغرق مطلق شده - همچو عیسی با ملک ملحق شده
نقش آدم لیک معنا جبرئیل - رسته از خشم و هوا و قال و قیل
قسم دیگر با خران ملحق شدند - خشم محض و شهوت مطلق شدند**مولوی.***
* * * * *
آدمیزاده طرفه معجونی است - کز فرشته سرشته وز حیوان
گر رود سوی این، شود به از این - ور رود سوی آن، شود پس از آن
پیامها:
1- انسان برای هدایت خود باید به رهنمودهای پیامبر درونی، (عقل) و پیامبر بیرونی گوش فرا دهد. (ام تحسب اَنّ اکثرهم یسمعون او یعقلون)
2- کفر ونپذیرفتن دعوت انبیا، بیخردی است.(امتحسبانّاکثرهمیسمعوناویعقلون)
3- انسان که خلیفهی خدا میباشد، با نادیده گرفتن فطرت خود از حیوان نیز پستتر میشود. (اِن هم الاّ کالانعام بل هم اضلّ سبیلا)