(64) أَمَّن یَبْدَؤُاْ الْخَلْقَ ثُمَّ یُعِیدُهُ وَمَن یَرْزُقُکُم مِّنَ السَّمَآءِ وَالْأَرْضِ أَءِلَهٌ مَّعَ اللَّهِ قُلْ هَاتُواْ بُرْهَنَکُمْ إِنْ کُنتُمْ صَدِقِینَ
کیست که آفرینش را آغاز میکند، سپس آن را (در قیامت) باز میگرداند و کیست که شما را از آسمان و زمین روزی میدهد؟ آیا با خداوند معبودی هست؟ بگو: اگر راست میگویید برهانتان را بیاورید.
نکتهها:
از آیهی 60 تا این آیه، پنج مرتبه پی در پی، جملهی «ءالهٌ مع اللّه» آمده است که برای باطل کردن شرک و نفی خدایان دروغین میباشد.
روزیِ انسان، گاهی مثل نور، هوا و باران، از آسمان است و گاهی مثل سبزی و میوه از زمین و گاهی از حیوانات است که آنها نیز با واسطه، از زمین استفاده و رشد میکنند و گاهی از معادن است که آنها نیز از زمین هستند.**تفسیر نمونه.***
از نظر قرآن هیچ آفریدهای محو نمیشود بلکه از نظر ماست که مفقود میشود.**تفسیر المیزان.*** معاد، برگرداندن معدوم نیست تا بعضی خیال کنند کاری محال است، بلکه رجوع موجودات به شکل اوّل است، بعد از تغییری که در شکل آنها به وجود آمده است.
آیات تکراری قرآن، با نوآوری همراه است: از آیهی 60 تا 64، جملهی (ءاله مع اللّه) تکرار شده، لکن هر بار با یک جملهی تازه همراه است:
* در آیهی 60 میخوانیم: (بل هم قوم یعدلون) مشرکان انحراف دارند.
* در آیهی 61 میخوانیم: (بل اکثرهم لایعلمون) انحرافشان به خاطر جهل است.
* در آیهی 62 میخوانیم: (قلیلا ما تذکّرون) و حالا که جاهلند، کمتر متذکّر میشوند.
* در آیهی 63 میخوانیم: (تعالی اللّه عمّا یشرکون) خداوند از شرک آنان منزّه است.
* در آیهی 64 میخوانیم: (قل هاتوا برهانکم) اینها بیدلیل به سراغ شرک رفتهاند.
پیامها:
1- همان قدرتی که در آغاز آفرید، باز هم میتواند آن را برگرداند. (یبدؤا - یعید)
2- معاد، جسمانی است. (یعیده)
3- با سؤال، وجدانها را بیدار کنید. (أمّن یبدؤا الخلق - من یرزقکم - ءاله)
4- مخالفان شما اگر برهان دارند بپذیرید. (قل هاتوا)
5 - اسلام، دین برهان است و از مخالفان خود هم برهان میطلبد. (قل هاتوا برهانکم)