(62) وَلَانُکَلِّفُ نَفْساً إِلَّا وُسْعَهَا وَلَدَیْنَا کِتَبٌ یَنطِقُ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا یُظْلَمُونَ
و ما هیچ کس را جز به مقدار توانش تکلیف نمیکنیم، و نزد ما کتابی است که به حقّ سخن میگوید (و بر کار مردم گواه است) و به آنان هیچ ستمینمیشود.
نکتهها:
در فقه قاعدهای به نام قاعدهی «نفی عُسر و حَرَج» وجود دارد، که مبنای آن همین آیه است. یعنی هرگاه تکلیفی موجب سختیِ غیر قابل تحمّل گردید، آن تکلیف ساقط میشود.
پیامها:
1- گرچه سبقت و سرعت در کارهای خیر ارزش دارد، ولی افراط ممنوع است. (الاّ وُسعها)
2- تکلیف همهی انسانها یکسان نیست. هر کس به مقدار توانِ جسمی، فکری و مالیش مکلّف است و خداوند تکلیف غنی را از فقیر نمیخواهد. (لا نکلّف نفساً الاّ وسعها)
3- در جهانبینی الهی، هیچ کس گرفتار عقده و احساس حقارت نمیشود، چون بیش از توانش تکلیفی ندارد. (الاّ وسعها) (آری هر کس توانی دارد و وظیفهای، پس باید آرامش داشته باشیم)
4- نظام آفرینش، حساب و کتاب دارد. (و لَدَینا کتاب)
5 - برخی از شرایط مدیریّت در این آیه ذکر شده است، از جمله:
الف: آشنایی به توانایی افراد و واگذاری کار به مقدار توان آنان.(وسعها)
ب: نظارت دقیق بر کار و وظایف آنان. (کتاب ینطق بالحقّ)
ج: عدالت در تنبیه یا تشویق آنان. (و هم لا یظلمون)