بزرگان علم اخلاق همچون فیض کاشانی در المحجّةالبیضاء و محقّق نراقی در معراجالسّعاده و مرحوم شبّر در کتاب اخلاق شکمپرستی و شهوت جنسی را به صورت مستقل، مورد بحث قرار دادهاند. در واقع از روایات اسلامی و اشاراتی که در آیات قرآن مجید است، پیروی نموده و برای این دو بخش اهمّیّت ویژهای قائل شدهاند.
مرحوم فیض کاشانی در کتاب المحجّةالبیضاء میگوید: بزرگترین عوامل هلاکت انسان، شهوت شکم است، همان بود که آدم و حوّا را از بهشتی که دارالقرار بود به دنیا که دارنیاز بود و افتقار است فرستاد...؛ در حقیقت شکم سرچشمه شهوات و منشأ دردها و آفات است؛ زیرا حتّی شهوت جنسی نیز پیرو آن است و به دنبال این دو، شهوت در جمعآوری مال و مقام است که وسیلهای برای سفرههای رنگینتر و زنان بیشتر محسوب میشود و به دنبال آنها، تنازع در دسترسی به مال و مقام و کشمکشها به وجود میآید و آفت ریا و خودنمایی و تفاخر و تکاثر و خودبرتربینی از آن متولّد میگردد؛ سپس این امور عاملی برای حسد، کینه، عداوت و دشمنی میشود و دارنده آن را به ارتکاب انواع ظلمها و منکرات و فحشا میکشاند...، حال که چنین است، لازم است به شرح آفات آن پرداخته شود و طرق مبارزه با آن روشن گردد.(488)
از این خطرناکتر آن است که انسانهای شکمپرست و شهوتپرست، دین و ایمان خود را در راه آن از دست دادهاند. در ذیل آیه: و آمنوا بما أنزلت مصدّقاً لما معکم و لاتکونوا اوّل کافر به و لاتشتروا بآیاتی ثمناً قلیلاً و ایّای فاتّقون(489) که خداوند در آن یهود را به خاطر فروختن آیات الهی به بهای ناچیز، مذمّت میکند؛ آمده است: جمعی از علمای بزرگ یهود، به خاطر تشکیل مجالس میهمانی پُر زرق و برقی از سوی یهودان برای آنها، آیات الهی را تحریف کردند و عملاً آنها را به بهای ناچیزی فروختند (و پیامبری را که تورات وعده ظهورش را داده بود و آنها سالها در انتظارش بودند، انکار کردند).
در روایات اسلامی نیز بحث گستردهای درباره خطرهای این دو نوع از شهوت دیده میشود که در ادامه به برخی موارد اشاره میشود:
1- رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم میفرمایند: ثلاث أخافهنّ بعدی علی امّتی ألضّلالة بعد المعرفة و مضلّات ألفتن و شهوة البطن و الفرج؛ سه چیز است که از آنها بر امّتم بعد از خودم میترسم، گمراهی بعد از آگاهی و آزمایشهای گمراهکننده و شهوت شکم و شهوت جنسی.(490)
منظور از گمراهی بعد از آگاهی، این است که انسان بر اثر وسوسههای منحرفان و ایجاد شبهات گوناگون، راه راستی را که شناخته، رها کند و در راه انحراف در آید که این موضوع در هر زمان - مخصوصاً در زمان ما - وجود داشته و دارد.
منظور از مضلّات فتن امتحاناتی است که خداوند برای بندگانش پیش میآورد که گاهی انسانها به خاطر پیروی هوای نفس از عهده آن برنمیآیند؛ و منظور از شهوت بطن و فرج شکمپرستی و افراط در شهوت جنسی است.
مفهوم حدیث نشان میدهد، خطری که از ناحیه این سه امر، مردم را تهدید میکند، بسیار جدّی است.
2- پیامبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله و سلّم در جای دیگر میفرمایند: أکثر ما تلج به امّتی النّار الأجوفان البطن و الفرج؛ بیشترین چیزی که سبب دوزخی شدن امّت من میشود، دو چیز میان تهی است، شکم و فرج.(491)
3- امام باقر علیه السّلام نیز در این رابطه نیز میفرمایند: اذا شبع البطن طغی؛ هنگامی که شکم سیر شود، طغیان میکند.(492)
4- آن حضرت در جای دیگر میفرمایند: ما من شیء أبغض الی اللّه عزّ وجلّ من بطن مملوء؛ هیچ چیزی نزد خداوند، منفورتر از شکم پُر (و بیش از اندازه خوردن) نیست.(493)
5- امیرمؤمنان علی علیه السّلام میفرمایند: لایفسد التّقوی الّا بغلبة الشّهوة؛ تقوا و پرهیزکاری را چیزی جز غلبه شهوت از بین نمیبرد.(494)
6- حدیث دیگری از همان حضرت علیه السّلام نقل شده است: لاتجتمع الحکمة و الشّهوة؛ دانش و حکمت با شهوتپرستی جمع نمیشود.(495)
7- همان حضرت علیه السّلام در جای دیگر فرمودهاند: ما رفع امرءاً کهمّته و لا وضعه کشهوته؛ هیچ چیز مانند همّت، انسان را بالا نمیبرد و هیچ چیز مانند شهوت، انسان را بر زمین نمیزند.(496)