تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد دوم - فروع مسائل اخلاقی
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

5- راهای رسیدن به توکّل‏

علمای علم اخلاق برای رسیدن به توکّل، راههایی ارائه کرده‏اند که هر کدام عامل مؤثّری برای کسب این فضیلت بزرگ اخلاقی است، از جمله: توجّه به توحید افعالی و اعتماد به این که همه چیز در این عالم مستند به ذات پاک خداست، سرچشمه هستی اوست و کائنات از وجود ذی جود او می‏باشند، مسبّب‏الاسباب اوست و تأثیر هر عاملی به فرمان او می‏باشد، همه موجودات ریزه‏خوار خوان نعمت او هستند و از فضل و کَرَم او بهره می‏گیرند.
پس از تأمّل در این امور، به حالات گذشته خویش بنگرد و ببیند که چگونه خداوند عالم، او را به وسیله نور هستی از ظلمت نیستی خارج ساخته و لباس زیبای وجود که ریشه همه موهبتهاست بر قامت او پوشانیده است. هنگامی که در رحم مادر، در ظلمات ثلاث، دست او از همه جا کوتاه بود، از لطف خداوند بی‏بهره نبود؛ بلکه هر چه نیاز داشت در اختیارش بود.
پس از گام نهادن در فضای این جهان نیز آنچه مایه حیات و بقای او بود، از شیر مادر گرفته تا نوازش‏ها و محبّت‏های او را برایش فراهم ساخت.
به او آموخت که چگونه پستان مادر را بمکد و چگونه عواطف او را به نفع خود برانگیزد و او را شبانه‏روز به خدمت خود وادار کند؛ در حالی که مادر، از این خدمت خسته‏کننده لذّت ببرد و احساس رضایت کند!
هنگامی که این کودک رشد کرده، بزرگ می‏شود؛ نعمت‏های گوناگون الهی نیز از آسمان و زمین بر او فرود می‏ریزد و او را غرق الطاف و عنایات می‏سازد.
آری! هر گاه در این امور بیندیشد، در می‏یابد که همه چیز از ناحیه خداست و تنها باید بر او توکّل کرد و به مضمون آیه شریفه و ان یمسسک اللّه بضرّ فلا کاشف له الّا هو و ان یردک بخیر فلا رآدّ لفضله یصیب به من یشآء من عباده و هو الغفور الرّحیم(426)؛ هرگاه خداوند (برای آزمایش یا کیفر گناه،) زیانی به تو رساند، هیچ کس جز او، آن را برطرف نمی‏سازد و اگر اراده خیری برای تو کند، هیچ کس نمی‏تواند مانع فضل او شود، به هر کس از بندگانش بخواهد (و شایسته بداند، هر خیری را) می‏رساند و او آمرزنده مهربان است.
ایمان به این واقعیّت‏ها، انسان را به حقیقت توکّل نزدیک می‏سازد و او را در زمره متوکّلان حقیقی قرار می‏دهد.