باید تاریخ را با دقّت بررسی کرد. ایوان مدائنها که آینه عبرتند، کاخ کسراها که ویرانههایش با زبان بیزبانی با ما سخن میگویند و اهرام مصر که از فراعنه و سرنوشت آنها خبر میدهد و خلاصه این که باید در جای جای این جهان، از آثار باقیمانده پیشینیان دیدن کنیم و درس عبرت بگیریم.
قبور درهم شکسته نیرومندان دیروز و اسیران خاک امروز و یا پیرمردان و پیرزنانی را در نظر بگیریم که نه قدرت راه رفتن دارند و نه توان نشستن و نه حوصله سخن گفتن و به یاد آوریم که همه اینها روزی جوان و نیرومند و با نشاط بودند؛ امّا گذشت روزگار آنان را به چنین سرنوشتی گرفتار ساخته است و بدانیم که ما هم، همین راه را در پیش داریم.
به یقین هر چه درباره این موضوعات و تحوّل روزگار و جابجا شدن حکومتها و قدرتها و ثروتها و عزّتها بیشتر بیندیشیم، کمتر گرفتار غفلت خواهیم شد.
امام امیرمؤمنان علی علیه السّلام میفرمایند: انّ من عرف الأیّام لم یغفل عن الاستعداد؛ آن کسی که وضع روزگار را بشناسد، از آمادگی (برای سفر آخرت) غافل نمیشود.(567)
در حدیث دیگری امام صادق علیه السّلام چنین فرمودهاند: أغفل النّاس من لم یتّعظ بتغیّر الدّنیا من حال الی حال؛ غافلترین مردم کسی است که از تغییر و تحوّل روزگار از حالی به حال دیگر، پند نگیرد.(568)