1- آثار مثبت سخاوت در زندگی فردی و اجتماعی انسان که با تجربه ثابت شده و یا در احادیث اسلامی به آن اشاره گردیده است، بسیار زیاد است، به عنوان نمونه:
از روایات متعدّدی استفاده میشود و تجربیات روزانه نیز آن را تأیید میکند که سخاوت محبّت دوست و دشمن را جلب میکند، بر عدد دوستان میافزاید و از دشمنان میکاهد.
2- سخاوت پوششی برای عیوب انسانهاست و به این ترتیب، آبروی انسان را حفظ میکند.
3- سخاوت در عین این که ثمره درخت عقل است، بر عقل و خِرد انسان میافزاید. عقل میگوید: دلیلی ندارد که انسان با زحمت زیاد اموال فراوانی تهیّه کند و آن را برای بازماندگان بگذارد و خودش به وسیله آن، جلب ثواب و کسب آبرو نکند.
از سوی دیگر سخاوت، گروهی از اندیشمندان را گرد انسان جمع میکند و آنها میتوانند بر فکر و عقل و دانش او بیفزایند.
4- سخاوت فاصله طبقاتی جامعه را کم میکند و از این طریق ناهنجاریهای ناشی از فاصله طبقاتی را از بین میبرد و یا کاهش میدهد. آتش کینههای محرومان را خاموش میکند و حسّ انتقامجویی را در آنان تضعیف مینماید و از این طریق پیوندهای اجتماعی را محکم میسازد.
5- سخاوت مدافعان انسان را زیاد میکند و آبروی او را محفوظ میدارد و دشمنان و بدخواهان را عقب میراند؛ امیرمؤمنان علیه السّلام در اینباره میفرمایند: الجود حارس الأعراض؛ جود و بخشش آبروی انسان را حفظ میکند.(678)
6- جود و سخاوت آثار معنوی فوقالعادهای نیز دارد؛ به همین دلیل از صفات انبیا شمرده شده و همانگونه که در روایات گذشته خواندیم، شعاع نور یقین است؛ حتّی اگر این فضیلت در افراد بیایمان باشد، به حال آنها مفید و سودمند است.
در حدیثی آمده است که خداوند متعال به حضرت موسی علیه السّلام وحی نمود: لاتقتل السّامریّ فانّه سخیّ؛ سامری را به قتل مرسان، زیرا او مرد سخاوتمندی است.(679)
درست است که سامری، منشأ فساد عظیمی در بنیاسرائیل شد و آیین بتپرستی را در میان آنها پایه نهاد و در انتها نیز زندگی را با خفّت و ذلّت و حقارت گذراند که شاید مرگ بر آن زندگی، ترجیح داشت؛ ولی با این همه به حضرت موسی علیه السّلام وحی رسید که خون او را به خاطر سخاوتش نریزد.
از رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم نقل شده است که به فرزند حاتم طائی به نام عُدی فرمود: دفع عن أبیک العذاب الشّدید لسخاء نفسه؛ عذاب شدید از پدرت به خاطر سخاوتش برداشته شد.(680)
در ذیل همین حدیث، آمده است که پیامبر صلّی اللّه علیه و آله و سلّم دستور داد، گروهی از جنایتکاران یکی از جنگها را به قتل برسانند، ولی یکی از آنها را استثنا کرد. آن مرد تعجّب کرد و گفت: با این که گناه ما یکی است، چرا مرا از میان آن جمعیت جدا کردی؟ حضرت صلّی اللّه علیه و آله و سلّم فرمودند: خداوند به من وحی فرستاد که تو سخاوتمند قوم خود هستی و من نباید تو را به قتل برسانم.
آن مرد با شنیدن این سخن ایمان آورد و شهادتین بر زبان جاری کرد؛ آری! سخاوت آن مرد، او را به بهشت رسانید.
از رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم نقل شده است: شخص سخی را اهل آسمانها دوست دارند و اهل زمین هم دوست دارند... در حالی که بخیل را اهل آسمان و زمین دشمن دارند.(681)