تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد دوم - فروع مسائل اخلاقی
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

5- ریشه‏یابی تکبّر

صفت رذیله تکبّر مانند سایر رذایل اخلاقی، ریشه‏هایی دارد که باید آنها را جستجو کرد و دقیقاً شناخت، در غیر این صورت ریشه‏کن کردن این صفت رذیله غیرممکن است.
بعضی از بزرگان مانند مرحوم فیض کاشانی در المحجّةالبیضاء چهار ریشه برای تکبّر ذکر کرده است: عُجب، کینه، حَسد و ریا.
او معتقد است تکبّر درونی ریشه‏اش عُجب - خودبزرگ‏بینی - است، این خودبزرگ‏بینی سبب می‏شود که خود را برتر از آنها بداند و بر آنها فخرفروشی کند و ریشه‏های دیگری دارد که یکی از آنها کینه است که نسبت به شخص خاصّی پیدا می‏کند و همین امر سبب می‏شود که امتیازات واقعی یا پنداری خود را به رخ او بکشد، و دیگر حَسد است که سبب بروز این رذیله اخلاقی می‏گردد و دیگری ریاکاری است که سبب می‏شود شخص ریاکار امتیازات خود را به دیگران ارائه دهد.
این ریشه‏های چهارگانه، ریشه‏های اصلی تکبّر را تشکیل می‏دهد.
ولی ظاهر این است که ریشه‏ها منحصر به این چهار صفت نیست، بلکه امور دیگری نیز می‏تواند ریشه تکبّر گردد.