اشاره :
بهترین راه برای تبیین حقایق و رسیدن به نظرات صحیح و سالم، بحث منطقی و خالی از هر گونه تعصب و لجاجت است زیرا هنگامی که افکار به یکدیگر ضمیمه شوند و جرقههای استعداد و نبوغ به هم پیوندد نوری ساطع میشود که همه چیز را روشن میسازد.
ولی اگر فضای بحث را تعصبها و لجاجتها و خودخواهیها و خشونتها و در یک کلمه جدال و مراء فراگیرد، چنان ظلمانی و تیره و تار میشود که گاه بدیهیترین حقایق، پنهان و مکتوم میماند و هر قدر بحثها ادامه یابد پردههای بیشتری بر چهره واقعیتها میافتد.
به همین دلیل در اسلام جدال و مراء یا به تعبیر دیگر بحثهای تعصبآلودی که برای برتریجویی برطرف مقابل و نه برای تبیین حق صورت میگیرد شدیداً نکوهش شده و از آن بعنوان یکی از گناهان کبیره یاد شده چرا که بزرگترین سد راه حق و رسیدن به واقعیتها است.
البته در جای خود تفسیر دقیق جدال و مراء و تفاوت میان این دو را به خواست خدا بیان خواهیم کرد، هدف در اینجا اشاره سربستهای به ابعاد نفرت اسلام از این خُلق و خُوی نکوهیده و مدح و ستایش از کسانی است که راه انصاف را در بحث میپیمایند و از مسیر منطق و حق و عدالت منحرف نمیشوند.
با این اشاره به قرآن برمیگردیم.
1- یجادلونک فی الحقّ بعد ماتبیّن کأنّما یساقون الی الموت و هم ینظرون. (انفال - 6)
2- و لقد صرّفنا فی هذاالقرآن للنّاس من کلّ مثل و کان الانسان أکثر شیء جدلاً. (کهف - 54)
3- و من النّاس من یجادل فی اللّه بغیر علم و یتّبع کلّ شیطان مرید. (حج - 3)
4- و من النّاس من یجادل فی اللّه بغیر علم و لاهدی و لاکتاب منیر. (حج - 8)
5- انّ الّذین یجادلون فی آیات اللّه بغیر سلطان أتاهم ان فی صدورهم الّا کبر ما هم ببالغیه فاستعذ باللّه انّه هو السّمیع البصیر. (غافر - 56)
6- وقالوا ءآلهتنا خیر أم هو ما ضربوه لک الّا جدلاً بل هم قوم خصمون. (زخرف - 58)
7- و انّ الشّیاطین لیوحون الی أولیائهم لیجادلوکم و ان أطعتموهم انّکم لمشرکون. (انعام - 121)
8- ألحجّ أشهر معلومات فمن فرض فیهنّ الحجّ فلارفث و لافسوق و لاجدال فی الحجّ. (بقره - 197)
9- ألا انّ الّذین یمارون فی السّاعة لفی ضلال بعید. (شوری - 18)
10- ولقد أنذرهم بطشتنا فتماروا بالنّذر. (قمر - 36)
ترجمه :
1- آنها پس از روشن شدن حق، باز با تو مجادله میکردند (و چنان ترس و وحشت آنها را فراگرفته بود که) گویی به سوی مرگ رانده میشوند، و آن را با چشم خود مینگرند.
2- و در این قرآن، از هر گونه مثلی برای مردم بیان کردهایم ولی انسان بیش از هر چیز به مجادله میپردازد.
3- گروهی از مردم بدون هیچ علم و دانشی، به مجادله درباره خدا برمیخیزند و از هر شیطان سرکشی پیروی میکنند.
4- و گروهی از مردم، بدون هیچ دانش و هیچ هدایت و کتاب روشنی بخشی درباره خدا مجادله میکنند.
5- کسانی که در آیات خداوند بدون دلیلی که برای آنها آمده باشد ستیزهجویی میکنند در سینههایشان فقط کبر (و غرور) است و هرگز به خواسته خود نخواهند رسید پس به خدا پناه بر که او شنوا و بیناست!
6- و گفتند: آیا خدایان ما بهترند یا او (مسیح)؟! (اگر معبودان ما در دوزخند. مسیح نیز در دوزخ است، چرا که معبود واقع شده) ولی آنها این مثل را جز از طریق جدال (و لجاج) برای تو نزدند آنان گروهی کینهتوز و پرخاشگرند!
7-...و شیاطین به دوستان خود مطالبی مخفیانه القا میکنند تا با شما به مجادله برخیزند، اگر از آنها اطاعت کنید شما هم مُشرک خواهید بود!
8- حج، در ماههای معینی است! و کسانی که (با بستن احرام، و شروع به مناسک حج) حج را بر خود فرض کردهاند (باید بدانند که) در حج آمیزش جنسی با زنان و گناه و جدال نیست.
9-...آگاه باشید کسانی که در قیامت تردید میکنند، در گمراهی عمیقی هستند.
10- او آنها را از مجازات ما بیم داد ولی آنها اصرار بر مجادله و القای شک داشتند.