تربیت
Tarbiat.Org

اخلاق در قرآن جلد سوّم - فروع مسائل اخلاقی‏
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

اقسام غیبت‏

گاه تصور می‏شود که غیبت تنها با زبان است در حالی که حقیقت غیبت - آن گونه که دانستیم - اظهار عیوب پنهانی که اگر صاحبش بشنود ناراحت می‏شود.
این کار ممکن است به وسیله زبان انجام گیرد، یا از طریق قلم، و یا حتّی اشارات دست و چشم و ابرو. گاه ممکن است در لباس جدّی باشد و گاه در لباس جدّی و طنز، وای بسا گناهان و غیبت‏هایی که در لباس شوخی و طنز انجام می‏شود، خطرناک‏تر از گناهانی است که در لباس جدّی است. چرا که انسان در شوخی و طنز آزادی بیشتری احساس می‏کند، و مطالبی را که به صورت جدّی قادر بر بیان آن نبود، در لباس شوخی و طنز بیان می‏کند.
اضافه بر این گاه غیبت با تعبیرات صریح (به اصطلاح دلالت مطابقی و تضمّنی) انجام می‏گیرد، و گاه به دلالت‏های التزامی و تعبیرات کنایی که ابلغ من التّصریح است، مثلاً هنگامی که سخن از مؤمنی به میان می‏آید می‏گوید بگذاریم، شرع مقدّس دهان ما را در اینجا بسته است، و با این تعبیر نشان می‏دهد که او مرتکب گناهان زشتی شده است و ای بسا اگر صریحاً بیان می‏کرد، چیز کمی به نظر می‏رسید، اما چون با اشاره اجمالی بیان می‏کند ذهن طرف به سراغ هر گناهی می‏رود.
یا این که می‏گوید: فلان کس دارای صفات بسیار خوبی است ولی...سپس سکوت می‏کند.
و گاه در مقام خیرخواهی و دلسوزی می‏گوید: خداوند عاقبت فلان کس را به خیر کند. یا می‏گوید: من از عاقبت او سخت بیمناکم و در واقع گناه در لباس طاعت عرضه می‏کند. و به گفته بعضی از بزرگان مرتکب گناه مضاعفی می‏شود، هم غیبت و هم ریاکاری، غیبت از این نظر که با همین گفتار سربسته، معایب زیادی را به طرف نسبت داده است، ریاکاری از این نظر که می‏خواهد بگوید من اهل غیبت نیستم و مطیع فرمان پروردگارم.