حرام بودن سخنچینی به عنوان یک گناه کبیره و زشتی آن از نظر علم اخلاق یک اصل اساسی است که باید همیشه مورد توجّه باشد، ولی به ندرت ممکن است این حکم مانند سایر احکام شرع استثناءهایی داشته باشد که در آن موارد نقل کردن حرف این برای آن یا بالعکس نه تنها جایز باشد، بلکه گاه واجب باشد، از جمله این موارد جایی که احساس کنیم فرد یا گروهی قصد کُشتن یا ضربه زدن به فردی را دارد و مسأله جدّی است، سخن آن را برای فرد مورد نظر نقل کنیم تا در محافظت خویشتن بکوشد یا از منطقه خطر دور شود، نظیر آنچه در مورد موسی علیه السّلام واقع شد که پس از داستان کُشتن قبطی متجاوز کسی نزد موسی علیه السّلام آمد و گفت: انّ الملأ یأتمرون بک لیقتلوک فاخرج انّی لک من النّاصحین؛ این جمعیّت برای کُشتن تو به مشورت نشستهاند فوراً از شهر خارج شو که من از خیرخواهان تو هستم.(409)
گاه میشود به وسیله سخنچینی راست یا دروغ میان صفوف دشمن اختلاف افکند، این نیز از موارد جواز یا وجوب آن است نظیر آنچه درباره نعیم بن مسعود و جنگ احزاب نقل شده که در میان دو گروهی از دشمنان اسلام اختلاف افکند و آنها را نسبت به یکدیگر بدبین و در امر جنگ سست نمود.(410)
ولی این گونه استثنائات نادر هرگز نباید بهانهای برای آلوده شدن به این گناه یا استقبال از سخنان سخنچینان شود. در حدیثی از امیرمؤمنان علی علیهالسّلام میخوانیم که فرمود: لا تعجلنّ الی تصدیق و آش و ان تشبّه بالنّاصحین؛ در تصدیق سخنان افراد سخنچین عجلهنکن هر چند خود را در لباس خیرخواهان درآورند.(411)