اشاره :
بارها گفتهایم مهمترین سرمایه یک جامعه اعتمادی است که افراد به یکدیگر دارند و هر چیزی که این اعتماد و همبستگی را تقویت کند مایه سعادت و پیشرفت جامعه است و هر کار بر آن لطمه وارد کند، عامل شکست و بدبختی است.
از مهمترین اموری که اعتماد عمومی و خصوصی را شکوفا میکند وفای به عهد و پیمان است که از فضایل مهم اخلاقی محسوب میشود و به عکس، پیمان شکنی از بدترین رذایل اخلاقی است.
لزوم وفای به عهد جزء سرشت و فطرت انسانها است، و به تعبیر دیگر از فطریات انکارناپذیر است.
فطریات اموری هستند که هر انسانی آن را درک میکند و میپذیرد بیآنکه نیاز به دلیل و برهانی داشته باشد، خوبی عدالت، زشتی ظلم و همچنین اهمّیّت وفای به عهد و ناپسند بودن پیمانشکنی، جزء واضحترین فطریات هر انسان است که هر کس با مراجعه به وجدان خویش آن را درک میکند و بر آن صحة میگذارد. به همین دلیل در میان اقوام و ملل اعم از آنها که صاحب دین و آیینی هستند یا از دین و مذهب بیگانهاند، پایبندی به عهد و پیمانها لازم شمرده میشود، حتّی پیمان شکنان سعی میکنند بهانه و دستاویزی برای کار خود پیدا کنند تا به پیمانشکنی متهم نشوند، و اعتبار آنان از بین نرود، زیرا میدانند اگر مردم آنها را به پیمان شکنی بشناسند هیچ کس برای قولها و وعدهها و تعهدات آنها ارزشی قائل نخواهد شد، و پشتیبانی مردم را در همه چیز از دست میدهد.
حتّی در میان اقوام جاهلی پایبندی به عهد و پیمان از وظائف حتمی شمرده شده و سعی داشتند تا میتوانند عهد و پیمان خود را نشکنند، در آیات قرآن و روایات اسلامی نیز این مسأله به صورت گستردهای مطرح شده و با قویترین تعبیرات و بیانها بر لزوم وفای به عهد تأکید شده است. و از پیمانشکنان سخت نکوهش به عمل آمده است.
با این اشاره به قرآن مجید باز میگردیم و بخشی از آیات قرآن را در این زمینه یادآور میشویم:
1- والموفون بعهدهم اذا عاهدوا. (بقره - 177)
2- و الّذینهم لاماناتهم و عهدهم راعون. (مؤمنون - 8) (معارج - 32)
3- و أوفوا بالعهد انّ العهد کان مسؤلاً. (اسراء - 34)
4- بلی من أوفی بعهده و اتّقی فانّ اللّه یحبّ المتّقین. (آل عمران - 76)
5- الّا الّذین عاهدتم من المشرکین ثمّ لم ینقصوکم شیئاً و لم یظاهروا علیکم أحداً فأتمّوا الیهم عهدهم الی مدّتهم انّ اللّه یحبّ المتّقین. (توبه - 4)
6- و أوفوا بعهد اللّه اذا عاهدتم و لاتنقضوا الأیمان بعد توکیدها و قد جعلتم اللّه علیکم کفیلاً. (نحل - 91)
7- و ما وجدنا لاکثرهم من عهد و ان وجدنا أکثرهم لفاسقین. (اعراف - 102)
8- أوکلّما عاهدوا عهداً نبذه فریق منهم بل أکثرهم لایؤمنون. (بقره - 100)
ترجمه :
1-... و (همچنین) کسانی که به عهد خود - به هنگامی که عهد بستن وفا میکنند.
2- و آنها که امانتها و عهد خود را وفا میکنند.
3-... و به عهد (خود) وفا کنید، که از عهد سؤال میشود!
4- آری کسی که به پیمان خود وفا کند و پرهیزکاری پیشه نماید (خداوند او را دوست میدارد زیرا) خداوند پرهیزکاران را دوست دارد.
5- مگر کسانی با مشرکان که با آنها عهد بستید و چیزی از آن را در حق شما فروگذار نکردند و احدی را بر ضدّ شما تقویت ننمودند پیمان آنها را تا پایان مدتشان محترم بشمرید، زیرا خداوند پرهیزکاران را دوست دارد!
6- و هنگامی که با خدا عهد بستید به عهد او وفا کنید و سوگندها را بعد از محکم ساختن نشکنید در حالی که خدا را کفیل و ضامن بر سوگند خود قرار دادهاید، به یقین خداوند از آنچه انجام میدهید آگاه است.
7- و بیشتر آنها را بر سر پیمان خود نیافتیم (بلکه) اکثر آنها را فاسق و گنهکار یافتیم!
8- و آیا چنین نیست که هر بار آنها (یهود) پیمانی (با خدا و پیامبر) بستند جمعی آن را دور افکندند (و مخالفت کردند) آری بیشتر آنان ایمان ندارند!