در روایات اسلامی تعبیرات عجیب و تکاندهندهای درباره خشم و غضب وارد شده است، که از خطرات این رذیله اخلاقی به خوبی پرده برمیدارد، دوازده حدیث که ذیلاً از نظر شما عزیزان میگذرد، گلچینی از آنها است.
1- در حدیثی از رسول خدا صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم میخوانیم که فرمود: الغضب جمرة من الشّیطان؛ غضب، آتش پاره سوزان و برافروختهای است از سوی شیطان.(519)
2- در حدیث دیگری از همان حضرت صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم میخوانیم: الغضب یفسد الایمان کما یفسد الصّبر العسل؛ غضب ایمان را فاسد میکند همانگونه که صبر (داروی بسیار تلخی است که در تلخی ضربالمثل است) عسل را خراب میکند.(520)
3- در حدیثی از امیرمؤمنان علی علیه السّلام میخوانیم که فرمود: أعدی عدوّ للمرء غضبه و شهوته، فمن ملکهما علت درجته و بلغ غایته؛ سختترین دشمن انسان غضب و هوای نفس او است، هر کس بتواند این دو را رها کند، درجه او بلند میشود، و به آخرین مرحله کمال میرسد.(521)
4- در حدیث دیگری از همان امام همام میخوانیم: الغضب نار موقدة، من کظمه أطفأها، و من أطیقه کان اوّل محترق بها؛ غضب آتش برافروختهای است که هر کس آن را فروبرد، آن آتش را خاموش کرده، و هر کس جلوی آن را رها کند، نخستین کسی است که به آن آتش میسوزد.(522)
5- در عبارت گویای دیگری از آن بزرگوار آمده است: لیس لابلیس جند أشدّ من النّساء الغضب؛ برای شیطان سپاهی قویتر از زنان (فاسد) و غضب نیست.(523)
6- در حدیث دیگری از امام صادق علیه السّلام در یک جمله کوتاه و بسیار پُرمعنی میخوانیم: الغضب مفتاح کلّ شَرّ؛ خشم و غضب کلید تمام بدیها است.(524)
7- خطرات غضب به قدری است که امام سجّاد علیه السّلام در یکی از دعاهای معروف صحیفه سجّادیه از آن به خدا پناه میبرد و عرضه میدارد: الّلهم انّی أعوذبک من هیجان الحرص و سورة الغضب و غلبة الحسد و ضعف الصّبر و قلّة القناعة؛ خداوندا من به تو پناه میبرم از هیجان حرص و شدّت غضب و چیره شدن حَسد و ضعف شکیبائی و کمی قناعت.(525)
8- در حدیث دیگری از امیرمؤمنان علی علیه السّلام میخوانیم: ایّاک و الغضب فأوّله جنون و آخره ندم؛ از غضب بپرهیز که آغازش دیوانگی و آخرش پشیمانی است.(526)
9- از همان بزرگوار در تعبیر گویای دیگری در رابطه منفی غضب و عقل میخوانیم: عند غلبة الغیظ و الغضب یختبر حلم الحلماء؛ به هنگام غلبه خشم و غضب عقل عاقلان به آزمون گذارده میشود.(527)
10- و نیز در گفتار پُرمعنای دیگر درباره عواقب دردناک غضب میفرماید: عقوبة الغضوب و الحقود و الحسود تبدء بأنفسهم؛ کیفر افراد خشمگین و کینهتوز و حَسود، قبل از هر کس دامن خود آنها را میگیرد.(528)
11- از امام صادق علیه السّلام آمده است: من کفّ غضبه ستر اللّه عورته؛ کسی که خشم خود را بازدارد، خداوند عیوب او را مستور میدارد.(529)
12- این بحث را با بحث ناب دیگری پایان میدهیم - هر چند احادیث معصومین علیهمالسّلام در این زمینه بسیار فراوان و پُربار است -
امام صادق علیه السّلام میفرماید: أیّ شیء أشدّ من الغضب انّ الرّجل اذا غضب یقتل النّفس و یقذف المحصن؛ چه چیز بهتر از غضب است، هنگامی که انسان خشمگین میشود، آدم میکُشد و افراد پاک را دشنام میدهد و متهم میسازد.(530)
از روایات بالا - که گلچینی از روایات زیادی بود که در نکوهش غضب وارد شده است - ابعاد فاجعهای که غضب و خشم در زندگی انسان میآفریند به خوبی روشن شد، در حقیقت همانگونه که در روایات بالا آمد خشم بدترین دشمن انسان، آتش سوزان، خطرناکترین لشکر شیطان، کلید تمام بدیها، آغازش جنون و پایانش پشیمانی است.