روایات در این زمینه فوق حد احصاء است که گلچینی از آن را از نظر خواننده عزیز میگذرانیم که همان نمونه خَروار است:
1- در حدیثی از پیامبر اکرم صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم میخوانیم: ألطّاعم الشّاکر له من الأجر کاجر الصّائم المحتسب و المعافی الشّاکر له من الأجر کاجر المبتلی الصّبر و المعطی الشّاکر له من الأجر کاجر المحروم القانع؛ کسی که غذا بخورد و شکر نعمت خدا را بجاآورد، پاداش روزه داری را دارد و برای خدا روزه گرفته است و شخص تندرستی که شکر خدا را بجاآورد، اجر بیماری را دارد که در برابر بیماری صبر و شکیبایی دارد، و دارندهای که شکر نعمت را بجامیآورد، اجر محروم قناعت پیشه شکیبا را دارد.(62)
2- در حدیث دیگری از امام صادق علیه السّلام چنین آمده است: مکتوب فی التّورات الشّکر من النّعم علیک و أنعم علیک و أنعم علی من شکرک فانّه لازوال للنّعماء اذا شکرت، و لابقاء لها اذا کفرت؛ در تورات نوشته شده است از کسی که نعمتی به تو میبخشد تشکّر کن، و بر کسی که از تو تشکّر میکند نعمت ببخش، زیرا اگر در برابر نعمتها شکرگزاری شود، زوال نخواهد داشت، و اگر کفران شود بقا نخواهد داشت.(63)
این حدیث نشان میدهد که نه تنها خداوند در برابر شکر، نعمتها را افزایش میدهد، بندگان خدا نیز در برابر تشکّرها باید افزایش نعمت دهند.
3- در حدیث دیگری از همان بزرگوار آمده است که فرمود: ثلاث لایضرّ معهنّ شیء الدّعاء عند الکرب، و الأستغفار عند الذّنب، و الشّکر عند النّعمة؛ سه چیز است با وجود آن چیزی زیان نخواهد رسانید، دعا به هنگام حوادث سخت، و استغفار به هنگام گناه، و شکر به هنگام نعمت.(64)
با توجّه به اهمّیّت فوقالعادهای که دعا و استغفار در آیات و روایات و فرهنگ اسلامی دارد، قرار گرفتن شکر در ردیف آنها اهمیتش ظاهر میشود.
انسان از سه حالت خارج نیست یا گرفتار مصبیتی میشود، یا نعمتی به او میرسد که از نگهداری آن بیم دارد، و یا لغزش و گناهی از او سر میزند، داروی هر یک از آنها در این روایت پُرمعنی آمده است، مشکلات به وسیله دعا از بین میرود، و آثار گناه به وسیله استغفار، و تثبیت نعمتها به وسیله شکرگزاری. و در همین زمینه از امام علی بن ابی طالب علیه السّلام آمده است: نعمة لاتشکر کسیّئة لاتغفر؛ نعمتی که در برابر آن شکرگزاری نشود، همانند گناهی است که در برابر آن استغفار نشود.(65)
4- در حدیث دیگری از همان امام علیه السّلام میخوانیم که پیامبر اکرم صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم در سفری بر شتر خود سوار بود، ناگهان پیاده شد و پنج سجده شکر بجاآورد، هنگامی که برخاست و سوار برمرکب شد، عرض کردند ای رسول خدا! کاری از شما دیدیم که تاکنون ندیدیم، فرمود: نعم استقبلنی جبرئیل فبشّرنی ببشارات من اللّه عزّوجلّ فسجدت للّه شکراً لکلّ بشری سجدة؛ آری جبرئیل به استقبال من آمد و بشارتهایی از سوی خداوند متعال به من داد، من برای هر بشارتی سجده شکر در پیشگاه خدا بجاآوردم.(66)
از این حدیث به خوبی استفاده میشود که پیشوایان بزرگ تا آنجا که در توان داشتند برای هر نعمتی شکری جداگانه به جامیآوردند.
5- در حدیث دیگری از امام صادق علیه السّلام دستوری برای شکر جامع و کامل آمده است، (هر چند شکر جامع و کامل به معنی واقعی کلمه از انسان ساخته نیست،)
فرمود: اذا أصبحت و أمسیت فقل عشر مرّات اللّهم ما أصبحت بی من نعمة أو عافیة من دین أو دنیا فمنک وحدک لاشریک لک، لک الحمد و لک الشّکر بها علیّ یا ربّ حتّی ترضی و بعد الرّضا؛ هنگامی که صبح و شام میکنی، دَه بار این دعا را بخوان، خداوندا! آنچه از نعمتها صبحگاهان بر من ارزانی شده، سلامت دین و دنیا همه از تو است، یگانهای، همتایی نداری، پیوسته حمد و شکر مخصوص تو است، به خاطر آنچه به من دادی، تا از من راضی شوی، و حتّی بعد از رضا، تو را حمد و سپاس میگویم.
بعد امام علیه السّلام فرمود: هرگاه این کار را انجام دهی شکر نعمتهایی را که در آن روز و شب به تو میرسید ادا کردهای.(67)
6- امیرمؤمنان علی علیه السّلام در حدیث کوتاه و پُرمعنایی چنین میفرماید: شکر النّعمة أمان من تحلیلها و کفیل بتأییدها؛ شکر نعمت مانع زوال نعمت میشود، و سبب تأیید آن میگردد.(68)
7- و در حدیث دیگر میفرماید: شرّ النّاس من لایشکر النّعمة و لایرعی الحرمة؛ بدترین مردم کسی است که در برابر نعمت شکرگزاری نمیکند و رعایت احترام نمیکند. (احترام خالق و خُلق).(69)
در زمینه اهمّیّت شکر و تأثیر آن در دوام نعمتها و فزونی آن، آنقدر احادیث وارد شده است که ذکر همه آنها در این مختصر نمیگنجد و آنچه در بالا آمد گوشهای از آن است.