میدانیم یکی از اشکال حدیث، فعل و تقریر معصوم است، یعنی همان گونه که قول و گفتار آنها معارف دینی را برای ما روشن میسازد، عمل و همچنین سکوت آنها در موارد مختلف آموزنده و همچون دریای بیکران از معرف و احکام و اخلاق است. مخصوصاً در زمینه شکرگزاری نمونههای زیادی وجود دارد از جمله:
1- امام باقر علیه السّلام میفرماید: رسول خدا صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم شبی نزد عایشه بود (و پیوسته مشغول عبادت بود) عایشه گفت: چرا این قدر خود را به زحمت میافکنی در حالی که خداوند گذشته و آینده تو را بخشوده است، پیامبر صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم فرمود: ای عایشه! الّا أکون عبداً شکوراً؛ آیا من بنده شکرگزار خدا نباشم.(70)
از این تعبیر معلوم میشود که انگیزه عبادت اولیاء اللّه شکر نعمتهای او بود.
این تعبیر در احادیث اسلامی کراراً از پیامبر اکرم صلیّ اللّه علیه وآله و سلّم نقل شده است که در برابر سؤال افراد مختلفی این جمله را تکرار فرمود: أفلا أکون عبداً شکوراً.
2- در حدیثی از هشام بن احمر که از یاران امام موسی بن جعفر علیه السّلام بود میخوانیم که میگوید: من با آن حضرت در بعضی از اطراف مدینه بودم، ناگهان دیدم امام از مرکب پیاده شد و به سجده افتاد و مدّت طولانی سجده را ادامه داد، سپس سر از سجده برداشت و سوار بر مرکب شد، عرض کردم فدایت شوم سجده را طولانی فرمودی؟ فرمود: انّنی ذکرت نعمة أنعم اللّه بها علیّ فاحببت أن أشکر ربّی؛ من به یاد نعمتی افتادم که خداوند به من ارزانی فرمود، دوست داشتم شکر پروردگارم را بهجاآورم.(71)
از این روایت استفاده میشود که پیشوایان بزرگ، مقیّد بودند در برابر هر نعمتی شکری جداگانه بجاآورند. بلکه به یاران خود نیز همین معنی را دستور میدادند، از اینرو در حدیثی از امام صادق علیه السّلام آمده است: هرگاه یکی از شما به یاد یکی از نعمتهای خدا بیفتد، صورت بر خاک بگذارد و شکر خدا را بهجاآورد، و اگر سواره است پیاده شود و صورت بر خاک نهد، و اگر از ترس انگشتنما شدن نتواند پیاده شود صورت بر قربوس زین بگذارد. (قربوس قسمت برآمدگی جلو زین است) و اگر آن را هم نتواند انجام دهد صورت بر کف دست بگذارد و شکر خدا را بجاآورد.(72)
3- در حدیثی از امام صادق علیه السّلام میخوانیم که به یکی از یارانش به نام ابوبصیر فرمود: گاه میشود که یکی از شما ظرفی از آب مینوشد، و خداوند به خاطر آن او را اهل بهشت میکند، سپس در شرح این کلام فرمود: نخست ظرف آب را میگیرد، و هنگامی که میخواهد بر لب بگذارد بسم اللّه میگوید کمی مینوشد و هنوز سیراب نشده آن را از لب برمیدارد و شکر خدا میگوید، بار دوّم مینوشد، سپس ظرف را از لب برمیدارد و شکر خدا میگوید و برای سوّمین بار نیز همین کار را تکرار میکند فیوجب اللّه عزّوجلّ له بها الجنّة؛ خداوند به برکت آن او را اهل بهشت میکند.(73)