پرسش:
توضیح دهید اسلام چه رویكردى به فرم و ساختار حكومت دارد؟
پاسخ: وقتى از ساختار و ماهیت حكومت اسلامى سخن گفته مى‌شود ممكن است گونه‌هاى مختلف حكومت كه در فلسفه سیاست مطرح شده‌اند به نظر بیاید، مانند حكومت الیگارشى، اریستو كراسى، سلطنتى و دموكراسى، و امروزه دموكراسى به جمهورى و سلطنت مشروطه تقسیم مى‌پذیرد و جمهورى یا پارلمانى است و یا ریاستى. سپس این سؤال به ذهن مى‌رسد كه آیا حكومت اسلامى یكى از گونه‌هاى ذكر شده حكومت است یا در مقابل آنها شكل خاص به خود را دارد؟ اگر حكومت اسلامى جمهورى است این كه همان دموكراسى و حكومت مردم بر مردم است پس اسلام ویژگى و امتیازى براى حكومت در نظر نگرفته است. اگر گفته شود شكل حكومت اسلامى سلطنتى است پس چرا حكومت ایران «جمهورى اسلامى» نامیده شده است؟ به هر صورت آیا اسلام هیچ نظرى راجع به شكل حكومت ندارد و آنرا بر عهده مردم نهاده كه خود هر نوع و شیوه‌اى كه خواستند براى حكومت انتخاب كنند؛ و یا اسلام نوع خاصى از حكومت را ابداع و ابتكار كرده است؟
بسیارى در پاسخ به سؤال از ساختار حكومت در اسلام، گفته‌اند: اسلام شكل خاصى را براى حكومت پیشنهاد نمى‌كند. این پاسخ گرچه تا حدى صحیح است اما خالى از ابهام نیست و براى توضیح آن لازم مى‌دانم به دو نكته‌اى كه نباید از نظر دور داشت اشاره كنم: