وقتی متوجه شدیم معنی عشق، عشق نیست. همان طور که معنی آب ، تری نیست بلکه معنا و مفهوم است، روشن می‌شود که «عشق فقط در موطن عالم خیال و با اتحاد صُوَر خیالیه از معشوق محقق می‌شود و مصداق پیدا می‌کند» شما به معنی خدا نمی‌توانید عشق بورزید. چون معنی خدا یک مفهوم ذهنی و انتزاعی است. برای دل‌دادن به خدا نیاز به مظهر کمال و محل تجلی صفات عالیه‌ای داریم که اصل آن مظاهر را مطلوب خود می‌دانیم. به عبارت دیگر در دلدادگی نیاز هست که کمال مورد نظر را در صُوَر خیالیه‌ی خود تصور کنیم تا عشق و محبّت در حدّ مفهوم عشق متوقف نشود، بلکه متعلَّق واقعی و وجودی داشته باشد. زیرا عشق بدون مصداق و صورت، محقق نمی‌شود، حال یا آن صورت الهی است و اشاره به حقایق عالیه دارد و یا غیر الهی و دنیایی است و اشاره به معانی وَهمی دارد. ولی در هر صورت عشق مصداقی می‌خواهد که نفس انسان بتواند در خیال خود با آن اُنس بگیرد، با معنا و مفهوم که نمی‌شود چنین اُنسی را برقرار کرد، آری می‌توان به معنا و مفهومِ خوبی و زیبایی فکر کرد ولی نمی‌توان با آن عشق‌ورزی کرد و دل به آن سپرد، چون آن مفهوم زیبایی است و نه خودِ زیبایی، به همین جهت هم بزرگان این راه گفته‌اند: «تا کسی خیالش را ادب نکند، هرگز به مرحله‌ی عشق نمی‌رسد» یا به گفته‌ی مولوی:
آدمی را فربهی هست از خیال
گر خیالاتش بود صاحب جمال
آدم به وسیله‌ی خیال در نشاط و فربهی قرار می‌گیرد، آن هم در صورتی که صورت‌های خیالیه جلوه‌ی حقایق ربانی باشد. اساساً تا صورت خیالیه به صحنه‌ی نفس انسان نیاید انسان وارد عمل نخواهد شد، منشأ عمل؛ صورت خیالیه‌ی آن عمل است. مثلاً می‌خواهید نصف شب، قبل از اذان صبح جهت اداء نماز شب بلند شوید. پیش خود می‌گویید خوب است بلند شوم عبادت کنم، ولی صرف این‌که پذیرفته‌اید آن کار خوب است اقدام به آن نمی‌کنید، اما اگر بتوانید صورت خیالیه‌ا‌ی مناسب آن عمل را در خود ایجاد کنید، اقدام به عمل می‌نمایید. مثل این‌که تصور کنید هم‌اکنون در این نیمه شب استاد مورد علاقه‌ی شما در حال عبادت با خدای خود است، آن صورت خیالیه عامل تحریک شما جهت انجام آن امر می‌گردد. اقدام به عمل به جهت صورت خیالیه‌ی نورانیه‌ای بود که در نفس شما ایجاد شد وگرنه هر روز تصمیم می‌گیرید که نصف شب جهت عبادت بیدار شوید ولی موفق نمی‌شوید. به قول مولوی:
هیچ نامى بىحقیقت دیدهاى
یا ز گاف و لامِ گُل، گُل چیدهاى
اسم خواندى ، رو مسمى را بجو
مه به بالا دان نه اندر آب جو
تا قیامت گر کسی مِیّ ، مِیّ کند
تا ننوشد باده ، مستی کی کند؟
نام فروردین نیارد گل به باغ
شب نگردد روشن از نام چراغ
صورت خیالیه‌ی آنچه مطلوب ما است عامل تحریک نفس جهت رسیدن به آن مطلوب می شود و انسان دست به عمل می‌زند تا با مطلوب خود اُنس بگیرد. تأثیر صورت خیالیه بستگی به شدت و ضعف آن دارد مثلاً یادتان بیاید که مرحوم آیت الله قاضی به مرحوم علامه سیدمحمد‌حسین طباطبایی«رحمة‌الله‌علیهما» فرمودند: «دنیا می‌خواهی نماز شب، آخرت می‌خواهی نماز شب» این جمله تصوری از سعادت دنیا و آخرت در شما ایجاد می‌کند و برای رسیدن به سعادت دنیا و آخرت، منجر به عمل می‌شود. با این‌که قبلاً هم از نتایج نماز شب مطلع بودید ولی تصور برخورد مرحوم قاضی(ره) با علامه طباطبائی(ره) و چنین گفتاری منجر به اقدام به عمل شد، وقتی این بر خورد به ذهن شما آمد راحت‌تر موفق به انجام نماز شب می‌شوید.