متن حدیث :
لا یعدم الصبور الظفر و ان طال به الزمان.(190)
ترجمه :
معدوم نمیسازد بلکه همیشه خواهد یافت شخص صبر کننده ظفر یافتن بمطلوب خود را و اگر چه طول بکشد زمان صبر.
انی رایت و للایام تجربة - للصبر عاقبة محمودة الاثر
و قل من جد فی امر یطالبه - فاستصحب الصبر الا فاز بالظفر
بگذرد این روزگار تلختر از زهر - بار دگر روزگار چون شکر آید
صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند - بر اثر صبر نوبت ظفر آید
حکما گفتهاند: که صبر بر دو قسم است:
صبر جسمی و آن تحمل مشتقها بقدر قوه بدنیه مثل صبر بر راه رفتن و حمل چیز سنگین و صبر بر مرض و تحمل مشقت ضرب و قطع و این چندان فضیلتی ندارد.
قسم دوم صبر نفس است که بر آن فضیلت تعلق میگیرد و آن بر دو نوع است:
اول صبر از مشتهیات خود و آنرا عفت گویند دوم صبر بر تحمل مکروه یا محبوب و مختلف میشود اسم آن بحسب مقامات آن پس اگر در مقام نزول مصیبت باشد آنرا صبر گویند، و مقابل آن جزع و هلع است، و اگر در مقام حرب باشد آنرا شجاعت گویند که ضدش جبن است، و اگر در مقام غضب باشد آنرا حلم گویند و مقابلش استشاطه(191) است، و اگر صبر از فضول عیش باشد آنرا قناعت و زهد گویند و در مقابل آن حرص و شره است، الی غیر ذلک.
و لهذا آیات و اخبار در فضیلت صبر زیاده از حد احصا وارد شده.
قال رسول الله صلی الله علیه و آله بالصبر یتوقع الفرج و من یدمن قرع الباب یلج.(192)
یعنی رسولخدا صلی الله علیه و آله فرمود که صبر انتظار فرج است و کسی که پیوسته بکوبد دری را آخرالأمر در آنجا داخل میشود.
و قال امیرالمؤمنین(علیه السلام) من رکب مطیة الصبر اهتدی الی میدان النصر.(193)
علی علیه السلام فرموده: که کسی سوار شود بر شتر صبر و شکیبائی راه مییابد بمیدان نصرت و یاری.