بَابُ حُسْنِ الْخُلُقِ
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ أَكْمَلَ الْمُؤْمِنِینَ إِیمَاناً أَحْسَنُهُمْ خُلُقاً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 156 روایة:1 @*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: كاملترین مردم از لحاظ ایمان خوشخلقترین آنهاست.
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ رَجُلٍ مِنْ أَهْلِ الْمَدِینَةِ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا یُوضَعُ فِی مِیزَانِ امْرِئٍ یَوْمَ الْقِیَامَةِ أَفْضَلُ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 156 روایة:2 @*@
ترجمه :
رسولخدا (ص) فرمود: روز قیامت در ترازوى كسى چیزى بهتر از حسن خلق گذاشته نمیشود.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَرْبَعٌ مَنْ كُنَّ فِیهِ كَمَلَ إِیمَانُهُ وَ إِنْ كَانَ مِنْ قَرْنِهِ إِلَى قَدَمِهِ ذُنُوباً لَمْ یَنْقُصْهُ ذَلِكَ قَالَ وَ هُوَ الصِّدْقُ وَ أَدَاءُ الْأَمَانَةِ وَ الْحَیَاءُ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 157 روایة:3 @*@
ترجمه :
چهار چیز در هر كه باشد ایمانش كاملست، واگر سر تا پایش گناه باشد، نقصى باو نرساند، و آنها راستگوئى ورد امانت و حبا و حسن خلق است (بحدیث 1557 رجوع شود)
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عَنْبَسَةَ الْعَابِدِ قَالَ قَالَ لِى أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَقْدَمُ الْمُؤْمِنُ عَلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ بِعَمَلٍ بَعْدَ الْفَرَائِضِ أَحَبَّ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى مِنْ أَنْ یَسَعَ النَّاسَ بِخُلُقِهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 157 روایة:4 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مؤمن بعداز انجام واجبات پیش خداى عزوجل عملى محبوبتر از این نیاورد كه مردم را از لحاظ خلقش در وسعت گذارد. (یعنى تنگ خلق نباشد).
أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ ذَرِیحٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص إِنَّ صَاحِبَ الْخُلُقِ الْحَسَنِ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ الصَّائِمِ الْقَائِمِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 157 روایة:5 @*@
ترجمه :
رسولخدا (ص) فرمود: آنكه خلق نیكو دارد، پاداش روزه گیر شب زندهدار، دارد.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَكْثَرُ مَا تَلِجُ بِهِ أُمَّتِیَ الْجَنَّةَ تَقْوَى اللَّهِ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 157 روایة:6 @*@
ترجمه :
رسولخدا (ص) فرمود: بیشتر چیزى كه امتم را ببهشت میبرد، تقواى خدا و حسن خلق است.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حُسَیْنٍ الْأَحْمَسِیِّ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْخُلُقَ الْحَسَنَ یَمِیثُ الْخَطِیئَةَ كَمَا تَمِیثُ الشَّمْسُ الْجَلِیدَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 157 روایة:7 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: خلق نیكو گناه را آب كند، چنانكه خورشید یخ را آب میكند.
عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِى عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْبِرُّ وَ حُسْنُ الْخُلُقِ یَعْمُرَانِ الدِّیَارَ وَ یَزِیدَانِ فِى الْأَعْمَارِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 157 روایة:8 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: نیكوكارى و حسن خلق خانهها را آباد كند و بر عمرها بیفزاید.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ قَالَ حَدَّثَنِى یَحْیَى بْنُ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْحَى اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى إِلَى بَعْضِ أَنْبِیَائِهِ ع الْخُلُقُ الْحَسَنُ یَمِیثُ الْخَطِیئَةَ كَمَا تَمِیثُ الشَّمْسُ الْجَلِیدَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 157 روایة:9 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: خداى تبارك و تعالى بیكى از پیغمبرانش وحى فرمود: كه خلق خوش گناه را آب میكند، چنانكه خورشید یخ را آب میكند.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ هَلَكَ رَجُلٌ عَلَى عَهْدِ النَّبِیِّ ص فَأَتَى الْحَفَّارِینَ فَإِذَا بِهِمْ لَمْ یَحْفِرُوا شَیْئاً وَ شَكَوْا ذَلِكَ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص فَقَالُوا یَا رَسُولَ اللَّهِ مَا یَعْمَلُ حَدِیدُنَا فِى الْأَرْضِ فَكَأَنَّمَا نَضْرِبُ بِهِ فِى الصَّفَا فَقَالَ وَ لِمَ إِنْ كَانَ صَاحِبُكُمْ لَحَسَنَ الْخُلُقِ ائْتُونِى بِقَدَحٍ مِنْ مَاءٍ فَأَتَوْهُ بِهِ فَأَدْخَلَ یَدَهُ فِیهِ ثُمَّ رَشَّهُ عَلَى الْأَرْضِ رَشّاً ثُمَّ قَالَ احْفِرُوا قَالَ فَحَفَرَ الْحَفَّارُونَ فَكَأَنَّمَا كَانَ رَمْلًا یَتَهَایَلُ عَلَیْهِمْ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 158 روایة:10 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مردى در زمان پیغمبر (ص) وفات كرد، او را نزد گوركنها بردند، آنها نتوانستند چیزى از زمین بكنند، پیغمبر (ص) شكایت كردند، و گفتند: یا رسول الله كلنگ ما در زمین كارگر نمیشود، مثل اینكه آنرا بسنگ خرا میزنیم.
پیغمبر (ص) فرمود: براى چه؟ رفیق شما كه خوش خلق بود، ظرف آبى بیاورید، چون آنرا آوردند، دست در آن برد و بر زمین پاشید، سپس فرمود: بكنید: گوركنها كندند، زمین مثل ریگ نرمى بود كه روى آنها میرخت.
شرح گویا رسولخدا (ص) از اظهار تعجب خویش میخواهد بفهماند، حسن خلق موجب سهولت امر است در دنیا و آخرت و بدخلقى باعث دشوارى و سختى است در دنیا و آخرت. و سختى و صلابت زمین از طبیعت خود اوست، سپس اظهار اعجاز یا امرى طبیعى كه كیفیتش معلوم نیست، زمین سخت را نرم و ملایم فرمود.
عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْخُلُقَ مَنِیحَةٌ یَمْنَحُهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ خَلْقَهُ فَمِنْهُ سَجِیَّةٌ وَ مِنْهُ نِیَّةٌ فَقُلْتُ فَأَیَّتُهُمَا أَفْضَلُ فَقَالَ صَاحِبُ السَّجِیَّةِ هُوَ مَجْبُولٌ لَا یَسْتَطِیعُ غَیْرَهُ وَ صَاحِبُ النِّیَّةِ یَصْبِرُ عَلَى الطَّاعَةِ تَصَبُّراً فَهُوَ أَفْضَلُهُمَا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 158 روایة:11 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: خلق و خوى بخششى است كه خداى عزوجل بمخلوقش عطا میكند، برخى از آن غریزى و فطرى و برخى از آن نیت است (یعنى با تصمیم و اكتساب و تمرین پیدا میشود و غریزه و فطرت ثانوى میگردد).
عرضكردم: كدامیك از ایندو بهتر است؟ فرمود: آنكه غریزه دارد، بر آن سرشته شده و غیر آن نتواند كند و آنكه نیت دارد، بسختى خود را بصبر بر طاعت و امیدارد، پس این بهتر است.
شرح : برخى از اخلاق حمیده مانند سخاوت و حیاو غیرت و صبر در بعضى از مردم سرشته شده و فطرى و ذاتى آنها است و صفاتنیك دیگرى در همین اشخاص یا اشخاص دیگر بنحو اقتضا و عاریه قرار دارد كه اگر انسان روى آنها تمرین كند و خود رابسختى به آنها وا دارد بتدریج ممكن است همان اخلاق و صفات مانند دسته اول ملكه راسخه آنها گردند كهنتوانند از آن تجاوز كنند و دست بردارند، و پیداست كه از نظر واقع و حقیقت بدون ملاحظه دار تكلیف دسته اول بهتر است وهر كس آنها را طالبتر، ولى از نظر عالم تكلیف و ثواب و عقاب و فضیلت با دسته دوم است، زیرا آنها با تحمل رنج ومشقت بدسته اول رسیدهاند و تحمل رنج مشقت نزد خدا بىثواب و پاداش نباشد.
وَ عَنْهُ عَنْ بَكْرِ بْنِ صَالِحٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ إِبْرَاهِیمَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَبِی عَلِیٍّ اللَّهَبِیِّ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَیُعْطِى الْعَبْدَ مِنَ الثَّوَابِ عَلَى حُسْنِ الْخُلُقِ كَمَا یُعْطِى الْمُجَاهِدَ فِى سَبِیلِ اللَّهِ یَغْدُو عَلَیْهِ وَ یَرُوحُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 159 روایة:12 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: خداى تبارك و تعالى ثوابى را كه بر حسن خلق بنده میدهد مانند ثواب كسى است كه هر صبح و شام در راه خدا جهاد كند.
عَنْهُ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ الْحَجَّالِ عَنْ أَبِى عُثْمَانَ الْقَابُوسِیِّ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى أَعَارَ أَعْدَاءَهُ أَخْلَاقاً مِنْ أَخْلَاقِ أَوْلِیَائِهِ لِیَعِیشَ أَوْلِیَاؤُهُ مَعَ أَعْدَائِهِ فِى دَوْلَاتِهِمْ
وَ فِى رِوَایَةٍ أُخْرَى وَ لَوْ لَا ذَلِكَ لَمَا تَرَكُوا وَلِیّاً لِلَّهِ إِلَّا قَتَلُوهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 159 روایة:13 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: خداى تبارك و تعالى پارهاى از اخلاق دوستانش را بدشمنانش عاریه میدهد تا دوستانش بتوانند در زمان دولت دشمنانش زندگى كنند.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ حَمَّادِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ الْمُخْتَارِ عَنِ الْعَلَاءِ بْنِ كَامِلٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِذَا خَالَطْتَ النَّاسَ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ لَا تُخَالِطَ أَحَداً مِنَ النَّاسِ إِلَّا كَانَتْ یَدُكَ الْعُلْیَا عَلَیْهِ فَافْعَلْ فَإِنَّ الْعَبْدَ یَكُونُ فِیهِ بَعْضُ التَّقْصِیرِ مِنَ الْعِبَادَةِ وَ یَكُونُ لَهُ حُسْنُ خُلُقٍ فَیُبَلِّغُهُ اللَّهُ بِ [حُسْنِ ]خُلُقِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 159 روایة:14 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: هرگاه با مردم آمیزش كنى، اگر توانى كه دستت بالاتر از آنكه با او آمیزش كردهاى باشد بكن (یعنى در عطا و احسان و سایر آداب معاشرت از او جلو باش) زیرا گاهى بنده در عبادت كوتاهى و تقصیر میكند، ولى حسن خلق دارد و خدا بسبب حسن خلقش او را بدرجه روزهدارى كه بعبادت بپاخیزد میرساند.
عدة من أصحابنا، عن أحمد بن أبى عبدالله، عن أبیه، عن حمّاد بن عیسى، عن حریز بن عبدالله، عن بحز السقا قال: لى أبو عبدالله (ع) یا بحر حسن الخلق یسر. ثم قال: ألا اخبرك بحدیث ما هو فى یدى أحد من أهل المدینة؟ قلت: بلى، قال:
بینا رسول الله صلى الله علیه و آله و سلم فلم تقل شیئاً و لم یقل لها النبى (ص) شیئاً حتى فعلت ذلك ثلاث مرات فقام لها النبى فى الرابعة و هى خلفه، فأخذت هدبة من ثوبه ثم رجعت.
فقال لها الناس: فعل الله حبست رسول الله (ص) ثلاث مرات لاتقولین له شیئاً و لا هو یقول لك شیئاً، ما كانت حاجت الیه؟.
قالت: ان لنا مریضاً فأرسلنى أهلى لاخذ هدبة من ثوبه، (ل)یستشفى بها؟ فلما أردت أخذها رآنى فقام فاستحییت منه أن آخذها و هویرانى و أكره أن أستأمره فى أخذها، فأخذتها.
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 159 روایة:15 @*@
ترجمه :
بحر سقا گوید: امام صادق (ع) بمن فرمود: اى بحر خوشخلقى مایه آسانى امور است (شادى میبخشد) سپس فرمود: آیا داستانى را كه همه اهل مدینه میدانند برایت نقل نكنم؟ عرضكردم: چرا، فرمود:
روزى رسولخدا (ص) در مسجد نشسته بود كه كنیز یكى از انصار آمد و خود او هم ایستاده بود، كنیز گوشه جامه پیغمبر را گرفت، پیغمبر (ص) بخاطر آن زن برخاست، ولى او چیزى نگفت، پیغمبر (ص) هم باو چیزى نفرمود، تا سه بار اینكار كرد، پیغمبر در مرتبه چهارم برخاست و كنیز پشت سرش بود، آنگاه كنیز رشتهاى از جامه حضرت برگرفت و برگشت.
مردم باو گفتند خدا: ترا چنین و چنان كند كه رسولخدا (ص) سه بار نگهداشتى و چیزى باو نگفتى، كه او هم بتو چیزى نفرمود: از پیغمبر چه میخواستى؟
كنیز گفت: ما بیمارى داریم، اهل خانه مرا فرستادند كه رشتهاى از جامه پیغمبر برگیرم تا بیمار از آن شفا جوید، و چون خواستم رشته را برگیرم، مرا دید و برخاست، من از او شرم كردم كه رشته را برگیرم در حالیكه مرا میبیند، و نمیخواستم در گرفتن رشته با او مشورت كنم، تا (در مرتبه چهارم) برگرفتم.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ حَبِیبٍ الْخَثْعَمِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص أَفَاضِلُكُمْ أَحْسَنُكُمْ أَخْلَاقاً الْمُوَطَّئُونَ أَكْنَافاً الَّذِینَ یَأْلَفُونَ وَ یُؤْلَفُونَ وَ تُوَطَّأُ رِحَالُهُمْ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 160 روایة:16 @*@
ترجمه :
رسولخدا (ص) فرمود: با فضیلتترین شما كسانى باشند كه اخلاقشان نیكوتر باشد و همنشین نواز باشند، آنها با مردم انس گیرند و مردم با آنها انس گیرند و روى فرششان نشینند.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مَیْمُونٍ الْقَدَّاحِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع الْمُؤْمِنُ مَأْلُوفٌ وَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ لَا یَأْلَفُ وَ لَا یُؤْلَفُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 161 روایة:17 @*@
ترجمه :
امیر المؤمنین (ع) فرمود: مؤمن الفت گیر است و كسیكه الفت نگیرد و با او الفت نگیرند خیر ندارد.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ حُسْنَ الْخُلُقِ یَبْلُغُ بِصَاحِبِهِ دَرَجَةَ الصَّائِمِ الْقَائِمِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 161 روایة:18 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: حسن خلق صاحبش را بدرجه روزه دارى كه بعبادت ما خیزد میرساند.