بَابُ التَّفَكُّرِ
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ نَبِّهْ بِالتَّفَكُّرِ قَلْبَكَ وَ جَافِ عَنِ اللَّیْلِ جَنْبَكَ وَ اتَّقِ اللَّهَ رَبَّكَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 91 روایة:1 @*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین (ع) مىفرمود: با تفكر دل خود را بیدار ساز و در شب پهلو از بستر خواب بدور دار، و از خداى پروردگارت پرواكن.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ عَنْ أَبَانٍ عَنِ الْحَسَنِ الصَّیْقَلِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَمَّا یَرْوِى النَّاسُ أَنَّ تَفَكُّرَ سَاعَةٍ خَیْرٌ مِنْ قِیَامِ لَیْلَةٍ قُلْتُ كَیْفَ یَتَفَكَّرُ قَالَ یَمُرُّ بِالْخَرِبَةِ أَوْ بِالدَّارِ فَیَقُولُ أَیْنَ سَاكِنُوكِ أَیْنَ بَانُوكِ مَا بَالُكِ لَا تَتَكَلَّمِینَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 91 روایة:2 @*@
ترجمه :
حسن صیقل گوید: از امام صادق (ع) درباره آنچه مردم روایت میكنند كه: «یكساعت اندیشیدن بهتر از عبادت یكشب است » پرسیدم و گفتم: چگونه بیندیشد؟ فرمود: از خرابه یا خانهایكه میگذرد بگوید: ساكنینت كجایند؟ سازندگانت كجایند؟ چرا سخن نمیگوئى؟
شرح : پیداست كه امام (ع) هم روایت را تصدیق فرموده است، و چون اندیشیدن یكساعت گاهى موجب توبه از گناهان و عبادت تمامعمر میگردد، از این رو از عبادت یكشب و بلكه یكسال و هفتاد سال چنانكه در روایات دیگر شنیدهام بهتر است وتوضیح امام در دو جمله اول نتیجهاش اینستكه انسان زود گذشتن و فناء دنیا را از نظر دور ندارد و آنرا تلقین بنفس كند تا ازحرص و طمع و ستم و افزوه طلبیش كاسته شود و از جمله اخیر این نتیجه گرفته مىشود كه انسان مىفهمد خداموجوداتى را جامد و بىشعور و غیر ناطق آفریده است، پس او را لازمست كه در برابر نعمت حیات و عقل و نطق خدا راسپاسگزارى كند، و ممكن است دنباله نتیجه دو جمله اول باشد.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى نَصْرٍ عَنْ بَعْضِ رِجَالِهِ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَفْضَلُ الْعِبَادَةِ إِدْمَانُ التَّفَكُّرِ فِى اللَّهِ وَ فِى قُدْرَتِهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 91 روایة:3 @*@
ترجمه :
امام صادق علیه السلام فرمود: بهترین عبادت همواره اندیشیدن درباره خدا و قدرت اوست.
شرح : مراد بتفكر درباره خدا، تفكر در افعال بدیع و صنایع عجیب و نظم دستگاه آفرینش اوست تا از آنها بوجودش پى برد، و مقصود ازاندیشیدن در قدرتش اندیشیدن در خلقت بشر از مشتى خاك و روزى دادن همه افراد و امثال اینهاست تا نتیجه گیرد كهچنین قدرت میتواند دوباره این بشر را زنده كند و از آنها حساب كشد و نیز بداند خلقت این دستگاه عظیمجهان، یاوه و بیهوده نیست، بىمنظور و بىهدف نباشد، چنانكه در آیات شریفه قرآن طریقه تفكر بهمین روش بیان شدهاست و آنچه ممنوع است تنها تفكر در ذات و حقیقت خداست كه چون از محیط فكر بشر بالاتر است، جز بهت وسرگردانى نتیجه دیگرى ندارد.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع یَقُولُ لَیْسَ الْعِبَادَةُ كَثْرَةَ الصَّلَاةِ وَ الصَّوْمِ إِنَّمَا الْعِبَادَةُ التَّفَكُّرُ فِى أَمْرِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 92 روایة:4 @*@
ترجمه :
امام رضا علیه السلام میفرمود: عبادت بنماز و روزه بسیار نیست، همانا عبادت اندیشیدن در امر خداى عزوجل است.
شرح : یعنى عبادت منحصر بنماز و روزه بسیار نیست، بلكه عبادت كامل، تفكر در امر خدا است اگر چه نتیجهاش نماز و روزه اندك، ولىبا معرفت و نورانیت قلب باشد.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ سَهْلٍ عَنْ حَمَّادٍ عَنْ رِبْعِیٍّ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص إِنَّ التَّفَكُّرَ یَدْعُو إِلَى الْبِرِّ وَ الْعَمَلِ بِهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 92 روایة:5 @*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه فرمود: اندیشیدن انسانرا به نیكى و انجام آن میكشاند.
شرح : گویا مراد به نیكى فهمیدن معارف حقه و صفات حمیده و تحلى نفس بدانها میباشد و مراد بانجام آن، عمل كردن بواجبات ومستحبات و قضاء حوائج خلق و انجام سایر كارهاى نیك است.