بَابُ فَضْلِ الْیَقِینِ
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنِ الْمُثَنَّى بْنِ الْوَلِیدِ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ لَیْسَ شَیْءٌ إِلَّا وَ لَهُ حَدٌّ قَالَ قُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ فَمَا حَدُّ التَّوَكُّلِ قَالَ الْیَقِینُ قُلْتُ فَمَا حَدُّ الْیَقِینِ قَالَ أَلَّا تَخَافَ مَعَ اللَّهِ شَیْئاً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 95 روایة:1 @*@
ترجمه :
ابو بصیر گوید، امام صادق (ع) فرمود: چیزى نیست جز اینكه حدى دارد. عرض كردم: قربانت گردم، حد توكل چیست؟ فرمود: اینكه با وجود خدا از چیزى نترسى.
شرح : مراد به حد در اینجا اندازه وجودى و ظرفیت معنوى این صفات است نزدیك بهمان حدى است كه علماء منطق در باب كلیاتخمس میگویند، پس همچنانكه حیوان ناطق اندازه وجودى انسانرا تعیین میكند، یقین هم اندازه وجودى توكل رامشخص مىسازد.
عَنْهُ عَنْ مُعَلًّى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مِنْ صِحَّةِ یَقِینِ الْمَرْءِ الْمُسْلِمِ أَنْ لَا یُرْضِیَ النَّاسَ بِسَخَطِ اللَّهِ وَ لَا یَلُومَهُمْ عَلَى مَا لَمْ یُؤْتِهِ اللَّهُ فَإِنَّ الرِّزْقَ لَا یَسُوقُهُ حِرْصُ حَرِیصٍ وَ لَا یَرُدُّهُ كَرَاهِیَةُ كَارِهٍ وَ لَوْ أَنَّ أَحَدَكُمْ فَرَّ مِنْ رِزْقِهِ كَمَا یَفِرُّ مِنَ الْمَوْتِ لَأَدْرَكَهُ رِزْقُهُ كَمَا یُدْرِكُهُ الْمَوْتُ ثُمَّ قَالَ إِنَّ اللَّهَ بِعَدْلِهِ وَ قِسْطِهِ جَعَلَ الرَّوْحَ وَ الرَّاحَةَ فِى الْیَقِینِ وَ الرِّضَا وَ جَعَلَ الْهَمَّ وَ الْحَزَنَ فِى الشَّكِّ وَ السَّخَطِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 95 روایة:2 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: از نشانههاى درستى یقین مرد مسلمان اینستكه: مردم را بوسیله خشم خدا خرسند نكند (مانند كسیكه طبق میل مردم برخلاف حق فتوى دهد و نهى از منكر نكند) و مردم را بر آنچه خدا بخود او نداده سرزنش ننماید (مردم را براى آنچه بدو ندهند، زیرا خدا روزیش نكرده سرزنش نكند) زیرا روزى را نه شره و آز حریص بیاورد و نه نخواستن ناخواه رد كند، و اگر شخصى از شما چنانكه از مرگ میگریزید، از روزیش بگریزد روزیش باوبرسد، همچنانكه مرگ باو میرسد. سپس فرمود: خدا به عدالت و داد و خویش نشاط و آسایش را در یقین و رضا قرار داده و غم و اندوه را در شك و ناخرسندى.
ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ الْعَمَلَ الدَّائِمَ الْقَلِیلَ عَلَى الْیَقِینِ أَفْضَلُ عِنْدَ اللَّهِ مِنَ الْعَمَلِ الْكَثِیرِ عَلَى غَیْرِ یَقِینٍ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 96 روایة:3 @*@
ترجمه :
هشام بن سالم گوید: شنیدم امام صادق (ع) میفرمود: عمل پیوسته اندك با یقین، نزد خدا افضل است از عمل بسیار بدون یقین.
توضیح : یقین موجب مىشود كه انسان هر كار نیكى را پیوسته انجام دهد، ولى اگر یقین نباشدانجام عمل از روى اغراضى است كهتغییرپذیر است، و ممكن است یك روز هزار ركعت نماز بخواند خسته و ملول شود و روز دیگر هیچ نخواند.
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زُرَارَةَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص عَلَى الْمِنْبَرِ لَا یَجِدُ أَحَدُكُمْ طَعْمَ الْإِیمَانِ حَتَّى یَعْلَمَ أَنَّ مَا أَصَابَهُ لَمْ یَكُنْ لِیُخْطِئَهُ وَ مَا أَخْطَأَهُ لَمْ یَكُنْ لِیُصِیبَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 96 روایة:4 @*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین صلوات الله علیه بر منبر فرمود، هیچیك از شما مزه ایمان را نچشد، تا آنكه بداند، آنچه باو رسیده، ممكن نبود كه از او بگذرد (و باو نرسد) و آنچه از او گذشت ممكن نبود كه باو برسد (زیرا قوهئى قادر و حكیم و مهربان بالاى سر این جهانست و مواهب و عطایاى خویش را طبق مصلحت و استعداد افراد تقسیم میكند).
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ص جَلَسَ إِلَى حَائِطٍ مَائِلٍ یَقْضِى بَیْنَ النَّاسِ فَقَالَ بَعْضُهُمْ لَا تَقْعُدْ تَحْتَ هَذَا الْحَائِطِ فَإِنَّهُ مُعْوِرٌ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ص حَرَسَ امْرَأً أَجَلُهُ فَلَمَّا قَامَ سَقَطَ الْحَائِطُ قَالَ وَ كَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع مِمَّا یَفْعَلُ هَذَا وَ أَشْبَاهَهُ وَ هَذَا الْیَقِینُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 96 روایة:5 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: امیرالمؤمنین (ص) كنار دیوار خمیدهئى نشسته بود و میان مردمىداورى میكرد، یكى از آنها عرض كرد: زیر این دیوار منشین كه شكسته است. امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود: مرد را اجلش نگهدار است (چون زمان مرگ هر كسى نزد خدا معین است. همین امر سبب میشود كه پیش از آن نمیرد) و چون حضرت از آنجا برخاست دیوار فرو ریخت، امام صادق (ع) فرمود: و امیرالمؤمنین علیه السلام این گونه كارها و أمثال آن را میكرد، و همین است یقین.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ أَبِى نَصْرٍ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَمَّا الْجِدارُ فَكانَ لِغُلامَیْنِ یَتِیمَیْنِ فِى الْمَدِینَةِ وَ كانَ تَحْتَهُ كَنْزٌ لَهُما فَقَالَ أَمَا إِنَّهُ مَا كَانَ ذَهَباً وَ لَا فِضَّةً وَ إِنَّمَا كَانَ أَرْبَعَ كَلِمَاتٍ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنَا مَنْ أَیْقَنَ بِالْمَوْتِ لَمْ یَضْحَكْ سِنُّهُ وَ مَنْ أَیْقَنَ بِالْحِسَابِ لَمْ یَفْرَحْ قَلْبُهُ وَ مَنْ أَیْقَنَ بِالْقَدَرِ لَمْ یَخْشَ إِلَّا اللَّهَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 97 روایة:6 @*@
ترجمه :
صفوان جمال گوید: از امام صادق (ع) درباره این قول خداى عزوجل پرسیدم: «و اما دیوار از آن دو پسر بچه یتیم در آن شهر بود و در زیرش گنجى متعلق بآنها بود، 82 سوره 18» فرمود: همانا آن گنجینه طلا و نقره نبود. بلكه چهار كلمه بود: 1- شایسته پرستشى جز من نیست 2- هر كه بمرگ یقین داشته باشد: خنده دندان نما نكند 3- هر كه بحساب (روز قیامت) یقین داشته باشد، دلش شادمان نباشد، 4- هر كه بتقدیر یقین داشته باشد، جز از خدا نترسد.
عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع یَقُولُ لَا یَجِدُ عَبْدٌ طَعْمَ الْإِیمَانِ حَتَّى یَعْلَمَ أَنَّ مَا أَصَابَهُ لَمْ یَكُنْ لِیُخْطِئَهُ وَ أَنَّ مَا أَخْطَأَهُ لَمْ یَكُنْ لِیُصِیبَهُ وَ أَنَّ الضَّارَّ النَّافِعَ هُوَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 97 روایة:7 @*@
ترجمه :
امیرالمؤمنین علیه السلام میفرمود: هیچ بندهاى مزه ایمان نچشد، تا اینكه بداند آنچه باو رسیده، از او نمیگذشت و آنچه از او گذشته باو نمیرسد، و اینكه زیان بخش و سودرسان تنها خداى عزوجل است. (بشماره 1563 رجوع شود).
توضیح : گویا مقصود از جمله اخیر اینست كه هر سود و زیانى بتقدیر خداى عزوجل است، اگر چه بتوسط دیگرى بانسان برسد، و رسیدنو نرسیدن از دیگرى هم بتوفیق و یا خذلان اوست.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ سَعِیدِ بْنِ قَیْسٍ الْهَمْدَانِیِّ قَالَ نَظَرْتُ یَوْماً فِی الْحَرْبِ إِلَى رَجُلٍ عَلَیْهِ ثَوْبَانِ فَحَرَّكْتُ فَرَسِی فَإِذَا هُوَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقُلْتُ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ فِى مِثْلِ هَذَا الْمَوْضِعِ فَقَالَ نَعَمْ یَا سَعِیدَ بْنَ قَیْسٍ إِنَّهُ لَیْسَ مِنْ عَبْدٍ إِلَّا وَ لَهُ مِنَ اللَّهِ حَافِظٌ وَ وَاقِیَةٌ مَعَهُ مَلَكَانِ یَحْفَظَانِهِ مِنْ أَنْ یَسْقُطَ مِنْ رَأْسِ جَبَلٍ أَوْ یَقَعَ فِى بِئْرٍ فَإِذَا نَزَلَ الْقَضَاءُ خَلَّیَا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ كُلِّ شَیْءٍ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 97 روایة:8 @*@
ترجمه :
سعید بن قیس گوید: روزى در میدان جنگ مردى را دیدم كه تنها دو جامه بر تن داشت (بدون زره و خود) اسبم را بجانبش حركت دادم، دیدم امیرالمؤمنین علیه السلام است. عرض كردم: یا امیرالمؤمنین! در چنین جائى (با این لباس)؟! فرمود: آرى، اى سعید بن قیس! هیچ بنده ئى نیست جز آنكه براى او از جانب خدا بعنوان نگهبان و نگهدار، دو فرشته است كه او را نگه میدارند از اینكه از سركوهى سرنگون نشود یا در چاهى بیفتد، و چون قضاء خدا فرود آید (اجلش برسد) او را نسبت بهمه چیز واگذارند.
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ أَسْبَاطٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا الْحَسَنِ الرِّضَا ع یَقُولُ كَانَ فِی الْكَنْزِ الَّذِى قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ وَ كانَ تَحْتَهُ كَنْزٌ لَهُما كَانَ فِیهِ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ عَجِبْتُ لِمَنْ أَیْقَنَ بِالْمَوْتِ كَیْفَ یَفْرَحُ وَ عَجِبْتُ لِمَنْ أَیْقَنَ بِالْقَدَرِ كَیْفَ یَحْزَنُ وَ عَجِبْتُ لِمَنْ رَأَى الدُّنْیَا وَ تَقَلُّبَهَا بِأَهْلِهَا كَیْفَ یَرْكَنُ إِلَیْهَا وَ یَنْبَغِى لِمَنْ عَقَلَ عَنِ اللَّهِ أَنْ لَا یَتَّهِمَ اللَّهَ فِى قَضَائِهِ وَ لَا یَسْتَبْطِئَهُ فِى رِزْقِهِ فَقُلْتُ جُعِلْتُ فِدَاكَ أُرِیدُ أَنْ أَكْتُبَهُ قَالَ فَضَرَبَ وَ اللَّهِ یَدَهُ إِلَى الدَّوَاةِ لِیَضَعَهَا بَیْنَ یَدَیَّ فَتَنَاوَلْتُ یَدَهُ فَقَبَّلْتُهَا وَ أَخَذْتُ الدَّوَاةَ فَكَتَبْتُهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 98 روایة:9 @*@
ترجمه :
على بن اسباط گوید: شنیدم امام رضا علیه السلام درباره گنجى كه خداى عزوجل میفرماید: «و زیرش گنجى براى آنها بود» فرمود: در آنجا بود:
بسم الله الرحمن الرحیم، در شگفتم از كسى كه یقین بمرگ دارد چگونه میخندد؟ و درشگفتم از كسى كه یقین بتقدیر دارد چگونه اندوهگین میشود؟ و در شگفتم از كسیكه دنیا و دگرگونیهایش را نسبت باهلش دیده است، چگونه بآن اعتماد میكند؟ و سزاوار است كسیكه خدا را با عقل شناخته (خدا باو عقل داده) خدا را در قضاء و قدرش متهم نسازد و در روزى رسانیدنش او را بكندى نسبت ندهد.
عرض كردم: قربانت گردم. میخواهم این را بنویسم، بخدا كه خود حضرت دست برد تا دوات را پیش من گذارد، من دستش را گرفتم و بوسیدم، و دوات را برداشتم و نوشتم.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ عَبْدِ الرَّحْمَنِ الْعَرْزَمِیِّ عَنْ أَبِیهِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ قَنْبَرٌ غُلَامُ عَلِیٍّ یُحِبُّ عَلِیّاً ع حُبّاً شَدِیداً فَإِذَا خَرَجَ عَلِیٌّ ص خَرَجَ عَلَى أَثَرِهِ بِالسَّیْفِ فَرَآهُ ذَاتَ لَیْلَةٍ فَقَالَ یَا قَنْبَرُ مَا لَكَ فَقَالَ جِئْتُ لِأَمْشِیَ خَلْفَكَ یَا أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ قَالَ وَیْحَكَ أَ مِنْ أَهْلِ السَّمَاءِ تَحْرُسُنِى أَوْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ فَقَالَ لَا بَلْ مِنْ أَهْلِ الْأَرْضِ فَقَالَ إِنَّ أَهْلَ الْأَرْضِ لَا یَسْتَطِیعُونَ لِى شَیْئاً إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ مِنَ السَّمَاءِ فَارْجِعْ فَرَجَعَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 98 روایة:10 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: قنبر غلام عى (ع) آنحضرت را بسیار دوست میداشت، و چون بیرون میشد، قنبر هم با شمشیرى دنبالش میرفت، شبى او را دید و فرمود: این قنبر ترا چه شد؟ عرضكردم: یا امیرالمؤمنین آمدهام تا پشت سرت باشم. فرمود. واى بر تو! مرا از اهل آسمان حفظ میكنى یا از اهل زمین؟ عرضكرد: نه بلكه از اهل زمین، فرمود: اهل زمین جز باذن خدا نمیتوانند بمن كارى كنند، بر گرد، اوهم بر گشت.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَمَّنْ ذَكَرَهُ قَالَ قِیلَ لِلرِّضَا ع إِنَّكَ تَتَكَلَّمُ بِهَذَا الْكَلَامِ وَ السَّیْفُ یَقْطُرُ دَماً فَقَالَ إِنَّ لِلَّهِ وَادِیاً مِنْ ذَهَبٍ حَمَاهُ بِأَضْعَفِ خَلْقِهِ النَّمْلِ فَلَوْ رَامَهُ الْبَخَاتِیُّ لَمْ تَصِلْ إِلَیْهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 98 روایة:11@*@
ترجمه :
بامام رضا (ع) عرض شد: شما چنین سخنى میگوئید و از شمشیر خون میچكد (یعنى با وجود اینكه هارون آماده كشتن مخالفین خود است شما دعوى امامت دارید؟!) حضرت فرمود: خدا را بیابانى است از طلا كه آنرا با ناتوانترین مخلوقش یعنى مورچه نگهداشته است، و اگر شتر خراسانى آهنگ آن كند بدان نرسد.
توضیح : گویا جواب حضرت استعاره تمثیله و یا مثالیست براى بیان قدرت حق تعالى بر خلاف آثار ظاهرى و جریان عادى كه انسانتصور مىكند، و اینكه براى قدرت خدا ممكن است بمورچه ظاهر ناتوان نیرو وقوهئى عطا كند كه بشتران بسیار قوىعطا نكند.