بَابُ حُسْنِ الظَّنِّ بِاللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
شرح : حسن ظن به معناى خوشبینى و گمان نیك است در برابر سوءظن كه به معنى بدبینى و بدگمانى است، خداوند متعال براىتحریك نور امید در دل بندگان به آنها تذكر مىدهد كه به من حسن ظن داشته باشید یعنى چون توبه و استغفار مىكنید، دعاو مسألت مىنمایید، بر من توكل و اعتماد مىكنید، بدانید كه چون مقرون بشرائط باشد، حاجت شما اجابتشود و اگر مأیوس و بدگمان باشید، گناه كبیرهئى مرتكب شدهاید، زیرا در صحت علم وجود حكمت خدا خدشه داركردهاید.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ دَاوُدَ بْنِ كَثِیرٍ عَنْ أَبِى عُبَیْدَةَ الْحَذَّاءِ عَنْ أَبِىجَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى لَا یَتَّكِلِ الْعَامِلُونَ عَلَى أَعْمَالِهِمُ الَّتِى یَعْمَلُونَهَا لِثَوَابِى فَإِنَّهُمْ لَوِ اجْتَهَدُوا وَ أَتْعَبُوا أَنْفُسَهُمْ أَعْمَارَهُمْ فِى عِبَادَتِى كَانُوا مُقَصِّرِینَ غَیْرَ بَالِغِینَ فِىعِبَادَتِهِمْ كُنْهَ عِبَادَتِى فِیمَا یَطْلُبُونَ عِنْدِى مِنْ كَرَامَتِى وَ النَّعِیمِ فِى جَنَّاتِى وَ رَفِیعِ الدَّرَجَاتِ الْعُلَى فِىجِوَارِى وَ لَكِنْ بِرَحْمَتِى فَلْیَثِقُوا وَ فَضْلِى فَلْیَرْجُوا وَ إِلَى حُسْنِ الظَّنِّ بِى فَلْیَطْمَئِنُّوا فَإِنَّ رَحْمَتِى عِنْدَ ذَلِكَ تُدْرِكُهُمْ وَ مَنِّى یُبَلِّغُهُمْ رِضْوَانِى وَ مَغْفِرَتِى تُلْبِسُهُمْ عَفْوِى فَإِنِّى أَنَا اللَّهُ الرَّحْمَنُ الرَّحِیمُ وَ بِذَلِكَ تَسَمَّیْتُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 114 روایة: 1 @*@
ترجمه :
رسولخدا صلى الله علیه و آله فرمود: خداى تبارك و تعالى فرماید: آنها كه براى ثواب من عملى مىكنند، نباید باعمالیكه انجام مىدهند تكیه كنند، زیرا ایشان اگر در تمام عمر خویش كوشش كنند و در راه عبادتم خود را بزحمت اندازند، باز مقصر باشند و در عبادت خود بكنه بندگیم نرسند نسبت بآنچه از من طلب مىكنند، كه كرامت و نعمت در بهشت و رفعت بدرجات عالى در جوارم باشد، ولى تنها بر حمتم باید اعتماد كنند و بفضلم امیدوار باشند و بحسن ظن بمن اطمینان كنند. آنگاه است كه رحتمم ایشان را در یابد و رضوانم بآنها برسد، و آمرزشم بر آنها لباس گذشت پوشاند، زیرا من خداى رحمان و رحیم و بدین نامیده شدهام.
ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ جَمِیلِ بْنِ صَالِحٍ عَنْ بُرَیْدِ بْنِ مُعَاوِیَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ وَجَدْنَا فِى كِتَابِ عَلِیٍّ ع أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ وَ هُوَ عَلَى مِنْبَرِهِ وَ الَّذِى لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ مَا أُعْطِیَ مُؤْمِنٌ قَطُّ خَیْرَ الدُّنْیَا وَ الْآخِرَةِ إِلَّا بِحُسْنِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ رَجَائِهِ لَهُ وَ حُسْنِ خُلُقِهِ وَ الْكَفِّ عَنِ اغْتِیَابِ الْمُؤْمِنِینَ وَ الَّذِى لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا یُعَذِّبُ اللَّهُ مُؤْمِناً بَعْدَ التَّوْبَةِ وَ الِاسْتِغْفَارِ إِلَّا بِسُوءِ ظَنِّهِ بِاللَّهِ وَ تَقْصِیرِهِ مِنْ رَجَائِهِ وَ سُوءِ خُلُقِهِ وَ اغْتِیَابِهِ لِلْمُؤْمِنِینَ وَ الَّذِى لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ لَا یَحْسُنُ ظَنُّ عَبْدٍ مُؤْمِنٍ بِاللَّهِ إِلَّا كَانَ اللَّهُ عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِهِ الْمُؤْمِنِ لِأَنَّ اللَّهَ كَرِیمٌ بِیَدِهِ الْخَیْرَاتُ یَسْتَحْیِى أَنْ یَكُونَ عَبْدُهُ الْمُؤْمِنُ قَدْ أَحْسَنَ بِهِ الظَّنَّ ثُمَّ یُخْلِفَ ظَنَّهُ وَ رَجَاءَهُ فَأَحْسِنُوا بِاللَّهِ الظَّنَّ وَ ارْغَبُوا إِلَیْهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 115 روایة: 2 @*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: در كتاب على علیه السلام دیدیم كه رسولخدا صلى الله علیه و آله بالاى منبر خویش فرموده: سوگند به خداییكه جز او شایسته پرستشى نیست، به هیچ مؤمنى هرگز خیر دنیا و آخرت داده نشد، جز بسبب خوشبینیش به خدا و امیدواریش به او و حسن خلقش و باز ایستادن از غیبت مؤمنین و به خدائى كه جز او شایان پرستشى نیست، خدا هیچ مؤمنى را بعد از توبه و استغفار عذاب نكند، مگر بسبب بدگمانیش به خدا و كوتاهى كردن نسبت به امیدوارى به او و بدخلقیش و غیبت نمودنش مؤمنین را، و به خدائى كه جز او شایان پرستشى نیست، گمان هیچ مؤمنى نسبت به خدا نیكو نشود جز اینكه خدا همراه گمان بنده مؤمن خود باشد (هرگونه به او گمان برد، خدا با او رفتار كند) زیرا خدا كریم است و همه خیرات بدست اوست، او حیا مىكند از اینكه بنده مؤمنش بدو گمان نیك برد و او خلاف گمان و امید بنده رفتار كند، پس به خدا خوشبین باشید و به سویش رغبت كنید.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ الرِّضَا ع قَالَ أَحْسِنِ الظَّنَّ بِاللَّهِ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ أَنَا عِنْدَ ظَنِّ عَبْدِیَ الْمُؤْمِنِ بِی إِنْ خَیْراً فَخَیْراً وَ إِنْ شَرّاً فَشَرّاً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 116 روایة: 3 @*@
ترجمه :
امام رضا (ع) فرمود: بخدا خوش گمان باشید. زیرا خداى عزوجل میفرماید: من نزد گمان بنده مؤمن خویشم، اگر گمان او خوبست، رفتار من خوب و اگر بد است، رفتار من هم بد باشد.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْمِنْقَرِیِّ عَنْ سُفْیَانَ بْنِ عُیَیْنَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ حُسْنُ الظَّنِّ بِاللَّهِ أَنْ لَا تَرْجُوَ إِلَّا اللَّهَ وَ لَا تَخَافَ إِلَّا ذَنْبَكَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 116 روایة:4 @*@
ترجمه :
سفیان بن عیینه گوید: شنیدم امام صادق (ع) فرمود: حسن ظن بخدا اینستكه: بغیر خدا امیدوار نباشى و جز از گناهت نترسى.