تربیت
Tarbiat.Org

اصول کافی جلد 3
ابی‏جعفر محمد بن یعقوب کلینی مشهور به شیخ کلینی

باب: خشم و غضب‏

بَابُ الْغَضَبِ
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص الْغَضَبُ یُفْسِدُ الْإِیمَانَ كَمَا یُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 412 روایة:1@*@
ترجمه :
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: غضب ایمان را فاسد كند چنانكه سركه عسل را.
أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ أَبِیهِ عَنْ مُیَسِّرٍ قَالَ ذُكِرَ الْغَضَبُ عِنْدَ أَبِى جَعْفَرٍ ع فَقَالَ إِنَّ الرَّجُلَ لَیَغْضَبُ فَمَا یَرْضَى أَبَداً حَتَّى یَدْخُلَ النَّارَ فَأَیُّمَا رَجُلٍ غَضِبَ عَلَى قَوْمٍ وَ هُوَ قَائِمٌ فَلْیَجْلِسْ مِنْ فَوْرِهِ ذَلِكَ فَإِنَّهُ سَیَذْهَبُ عَنْهُ رِجْزُ الشَّیْطَانِ وَ أَیُّمَا رَجُلٍ غَضِبَ عَلَى ذِى رَحِمَ فَلْیَدْنُ مِنْهُ فَلْیَمَسَّهُ فَإِنَّ الرَّحِمَ إِذَا مُسَّتْ سَكَنَتْ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 412 روایة:2@*@
ترجمه :
میسر گوید: خدمت امام باقر (ع) از غضب سخن بمیان آمد. حضرت فرمود: همانان مرد غضب میكند و تا داخل دوزخ نشود، هرگز راضى نگردد (تا مرتكب گناهى نشود خشمش تسكین نیابد) پس هر كس بر مردمى خشمگین شد، و ایستاده بود، باید فورى بنشیند، تا پلیدى شیطان از او دور شود، و هر كس بر خویشاوندانش غضب كند باید نزدیك او رود و تنش را مس كند (مثلا دست به دست او ساید) زیرا خویشاوند هرگاه مس شود آرامش یابد.
شرح : علماء اخلاق براى چاره و علاج غضب دو راه علمى و عملى ذكر كرده‏اند. راه علمیش آنستكه بنده خدا تفكر كند در آیات و اخباریكه در مذمت غضب و خشم و ستایش عفو و حلم و كظم غیظ وارد شده است و راه عملیش آنستكه: چون خشمگین شود، اعوذ بالله من‏الشیطان الرجیم بگوید و با آب سرد وضو بگیرد یا غسل كند و اگر ایستاده است بنشیند و اگر نشسته دراز كشد و اگر بر فامیل و خویشاوندش غضب كرده نزدیك او رود و دست ببدن او گذارد.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ عَنْ دَاوُدَ بْنِ فَرْقَدٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْغَضَبُ مِفْتَاحُ كُلِّ شَرٍّ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 412 روایة:3@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: غضب كلید هر شرى است.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ سُلَیْمَانَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ سَمِعْتُ أَبِى ع یَقُولُ أَتَى رَسُولَ اللَّهِ ص رَجُلٌ بَدَوِیٌّ فَقَالَ إِنِّی أَسْكُنُ الْبَادِیَةَ فَعَلِّمْنِی جَوَامِعَ الْكَلَامِ فَقَالَ آمُرُكَ أَنْ لَا تَغْضَبَ فَأَعَادَ عَلَیْهِ الْأَعْرَابِیُّ الْمَسْأَلَةَ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ حَتَّى رَجَعَ الرَّجُلُ إِلَى نَفْسِهِ فَقَالَ لَا أَسْأَلُ عَنْ شَیْ‏ءٍ بَعْدَ هَذَا مَا أَمَرَنِی رَسُولُ اللَّهِ ص إِلَّا بِالْخَیْرِ قَالَ وَ كَانَ أَبِی یَقُولُ أَیُّ شَیْ‏ءٍ أَشَدُّ مِنَ الْغَضَبِ إِنَّ الرَّجُلَ لَیَغْضَبُ فَیَقْتُلُ النَّفْسَ الَّتِى حَرَّمَ اللَّهُ وَ یَقْذِفُ الْمُحْصَنَةَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 412 روایة:4@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمودم: شنیدم پدرم میفرمود: مردى بیابانى خدمت رسولخدا صلى الله علیه و آله آمد و عرض كرد: من صحرا نشینم (و چون نمیتوانم همیشه از خدمت شما استفاده كنم) كلمات جامعى بمن بیاموز، فرمود: دستورات میدهم كه غضب مكن، مرد عرب در خواست خود را سه بار تكرار كرد (و همان جواب شنید) تا آنمرد بخود آمد و گفت: دیگر سؤالى نمیكنم، رسولخدا صلى الله علیه و آله جز بخیر مرا دستور نفرمود (زیرا همان غضب نكردن مرا از دشنام و تهمت و آزار مسلمان و چاقوكشى و آدم كشى و گناهان دیگر باز میدارد) سپس فرمود: پدرم میفرمود: سخت‏تر از غضب چه چیز است؟ همانا مرد غضب میكند و در اثر آن مرتكب قتل نفس كه خدا حرام كرده میشود و زن پاكدامن را متهم مى‏سازد.
عَنْهُ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مُحَمَّدٍ الْأَشْعَرِیِّ عَنْ عَبْدِ الْأَعْلَى قَالَ قُلْتُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع عَلِّمْنِی عِظَةً أَتَّعِظُ بِهَا فَقَالَ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَتَاهُ رَجُلٌ فَقَالَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِى عِظَةً أَتَّعِظُ بِهَا فَقَالَ لَهُ انْطَلِقْ وَ لَا تَغْضَبْ ثُمَّ أَعَادَ إِلَیْهِ فَقَالَ لَهُ انْطَلِقْ وَ لَا تَغْضَبْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 413 روایة:5@*@
ترجمه :
عبدالاعلى گوید: به امام صادق (ع) عرض كردم: مرا اندرزى ده كه از آن پند گیرم، فرمود: مردى خدمت رسولخدا صلى الله علیه و آله آمد و عرض كرد: یا رسول الله: اندرزى بمن بیاموز كه از آن پند گیرم، حضرت باو فرمود برو و غضب مكن، سپس تكرار كرد و باز حضرت فرمود: برو و غضب مكن تا سه بار.
عَنْهُ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَمَّنْ سَمِعَ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ سَتَرَ اللَّهُ عَوْرَتَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 413 روایة:6@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) میفرمود: هر كه غضب خود را نگه دارد، خدا عیب او را بپوشاند.
عَنْهُ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ حَبِیبٍ السِّجِسْتَانِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ مَكْتُوبٌ فِی التَّوْرَاةِ فِیمَا نَاجَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِهِ مُوسَى ع یَا مُوسَى أَمْسِكْ غَضَبَكَ عَمَّنْ مَلَّكْتُكَ عَلَیْهِ أَكُفَّ عَنْكَ غَضَبِى
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 413 روایة:7@*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: در كتاب تورات در ضمن مناجات خداى عزوجل با موسى علیه السلام است: كه: اى موسى خشم خود را از كسیكه ترا بر او مسلط ساخته‏ام بازگیر تا خشم خود را از تو باز گیرم.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْحَمِیدِ عَنْ یَحْیَى بْنِ عَمْرٍو عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع أَوْحَى اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ إِلَى بَعْضِ أَنْبِیَائِهِ یَا ابْنَ آدَمَ اذْكُرْنِى فِى غَضَبِكَ أَذْكُرْكَ فِى غَضَبِى لَا أَمْحَقْكَ فِیمَنْ أَمْحَقُ وَ ارْضَ بِى مُنْتَصِراً فَإِنَّ انْتِصَارِى لَكَ خَیْرٌ مِنِ انْتِصَارِكَ لِنَفْسِكَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 413 روایة:8@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: خداى عزوجل به یكى از پیغمبرانش وحى فرمود: اى پسر آدم در حال خشمت مرا یاد كن تا در حال خشمم ترا یاد كنم (قدرت مرا بیاد آور تا عفوم را شامل حالت گردانم) و با آنها كه (در اثر خشم خود) نابودشان میكنم نابودت نكنم و با انتقام‏گیرى من (از دشمنانت) راضى باش، زیرا انتقام‏گیرى من براى تو بهتر از انتقام گرفتن تو براى خودت میباشد.
أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع مِثْلَهُ وَ زَادَ فِیهِ وَ إِذَا ظُلِمْتَ بِمَظْلِمَةٍ فَارْضَ بِانْتِصَارِى لَكَ فَإِنَّ انْتِصَارِى لَكَ خَیْرٌ مِنِ انْتِصَارِكَ لِنَفْسِكَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 414 روایة:9@*@
ترجمه :
و در روایت دیگر مانند همین روایت ذكر نموده، ولى در آنجا افزوده است: و هرگاه مظلوم شدى و سستى بتو رسید بانتقام گرفتن من براى خود راضى باش، زیرا انتقام گرفتن من براى تو بهتر از انتقام‏گیرى تو براى خودت میباشد.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ فِى التَّوْرَاةِ مَكْتُوباً یَا ابْنَ آدَمَ اذْكُرْنِى حِینَ تَغْضَبُ أَذْكُرْكَ عِنْدَ غَضَبِى فَلَا أَمْحَقْكَ فِیمَنْ أَمْحَقُ وَ إِذَا ظُلِمْتَ بِمَظْلِمَةٍ فَارْضَ بِانْتِصَارِى لَكَ فَإِنَّ انْتِصَارِى لَكَ خَیْرٌ مِنِ انْتِصَارِكَ لِنَفْسِكَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 414 روایة:10@*@
ترجمه :
اسحاق بن عمار گوید: شنیدم امام صادق (ع) مى‏فرمود: در تورات نوشته است: اى آدمیزاد، هرگاه خشم‏گیرى مرا بیاد آورد تا ترا هنگام خشمم بیاد آورم و با آنها كه نابودشان میكنم نابودت نكنم و چون ستمى بر تو شد، بانتقام‏گیرى من براى خود راضى باش، زیرا انتقام‏گیرى من برایت از انتقام‏گیرى خودت بهتر است.
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِى خَدِیجَةَ عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ رَجُلٌ لِلنَّبِیِّ ص یَا رَسُولَ اللَّهِ عَلِّمْنِى قَالَ اذْهَبْ وَ لَا تَغْضَبْ فَقَالَ الرَّجُلُ قَدْ اكْتَفَیْتُ بِذَاكَ فَمَضَى إِلَى أَهْلِهِ فَإِذَا بَیْنَ قَوْمِهِ حَرْبٌ قَدْ قَامُوا صُفُوفاً وَ لَبِسُوا السِّلَاحَ فَلَمَّا رَأَى ذَلِكَ لَبِسَ سِلَاحَهُ ثُمَّ قَامَ مَعَهُمْ ثُمَّ ذَكَرَ قَوْلَ رَسُولِ اللَّهِ ص لَا تَغْضَبْ فَرَمَى السِّلَاحَ ثُمَّ جَاءَ یَمْشِى إِلَى الْقَوْمِ الَّذِینَ هُمْ عَدُوُّ قَوْمِهِ فَقَالَ یَا هَؤُلَاءِ مَا كَانَتْ لَكُمْ مِنْ جِرَاحَةٍ أَوْ قَتْلٍ أَوْ ضَرْبٍ لَیْسَ فِیهِ أَثَرٌ فَعَلَیَّ فِی مَالِی أَنَا أُوفِیكُمُوهُ فَقَالَ الْقَوْمُ فَمَا كَانَ فَهُوَ لَكُمْ نَحْنُ أَوْلَى بِذَلِكَ مِنْكُمْ قَالَ فَاصْطَلَحَ الْقَوْمُ وَ ذَهَبَ الْغَضَبُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 414 روایة:11@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مردى به پیغمبر صلى الله علیه و آله عرض كرد: یا رسول الله! مرا تعلیم ده، فرمود: برو و غضب مكن، آنمرد گفت: همین مرا بس است و بجانب قبیله خود رفت، ناگاه در میان قومش جنگى بپا شد، و اسلحه پوشیده در برابر یكدیگر صف كشیدند، آنمرد هم چون چنان دید، اسلحه پوشید و بصف ایستاد، آنگاه سخن پیغمبر صلى الله علیه و آله را بباد آورد كه باو فرمود: «غضب مكن» سپس اسلحه را كنار گذاشت، و نزد مردمیكه دشمن قومش بودند آمد و گفت: این مردم هر جراحت و قتل و زدن بى‏نشانه‏اى كه در افراد شما باشد بعهده من و من خونبهاى آنرا بشما میپردازم (اما زخم نشانه دار را از زننده‏اش بگیرید) آن مردم گفتند، هر چه چنین باشد بنفع شما و ما از شما بپرداخت این جریمه سزاوارتریم، سپس با یكدیگر صلح كردند و آن كینه از میان برفت.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنِ ابْنِ رِئَابٍ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ الثُّمَالِیِّ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ هَذَا الْغَضَبَ جَمْرَةٌ مِنَ الشَّیْطَانِ تُوقَدُ فِی قَلْبِ ابْنِ آدَمَ وَ إِنَّ أَحَدَكُمْ إِذَا غَضِبَ احْمَرَّتْ عَیْنَاهُ وَ انْتَفَخَتْ أَوْدَاجُهُ وَ دَخَلَ الشَّیْطَانُ فِیهِ فَإِذَا خَافَ أَحَدُكُمْ ذَلِكَ مِنْ نَفْسِهِ فَلْیَلْزَمِ الْأَرْضَ فَإِنَّ رِجْزَ الشَّیْطَانِ لَیَذْهَبُ عَنْهُ عِنْدَ ذَلِكَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 415 روایة:12@*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: این غضب (و خشمى كه در وجود شماست) شراره‏اى است شیطانى كه در دل آدمیزاد شعله ور مى‏شود، و چون كسى از شما خشمگین شود، چشمانش سرخ شود و رگهاى گردنش ورم كند و شیطان در وجودش در آید، پس هرگاه كسى از شما از این حالت خویش بترسد، بزمین بچسبد، زیرا وسوسه شیطان در آن هنگام از او دور شود.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِهِ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع الْغَضَبُ مَمْحَقَةٌ لِقَلْبِ الْحَكِیمِ وَ قَالَ مَنْ لَمْ یَمْلِكْ غَضَبَهُ لَمْ یَمْلِكْ عَقْلَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 415 روایة:13@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: غضب دل شخص حكیم را نابود كند (از اینرو بجاى حكمت از او سفاهت بینند) و فرمود: هر كس مالك غضب خود نباشد، مالك عقل خود نخواهد بود.
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَاصِمِ بْنِ حُمَیْدٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ كَفَّ نَفْسَهُ عَنْ أَعْرَاضِ النَّاسِ أَقَالَ اللَّهُ نَفْسَهُ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ كَفَّ اللَّهُ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَنْهُ عَذَابَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 415 روایة:14@*@
ترجمه :
رسولخدا صلى الله علیه و آله فرمود: كسیكه خود را از ریختن آبروى مردم نگهدارد، خدا در قیامت از (عیب) او در گذرد، و هر كه خشم خود را از مردم باز گیرد، خداى تبارك و تعالى عذاب روز قیامت را از او باز گیرد.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى حَمْزَةَ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ مَنْ كَفَّ غَضَبَهُ عَنِ النَّاسِ كَفَّ اللَّهُ عَنْهُ عَذَابَ یَوْمِ الْقِیَامَةِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 415 روایة:15@*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: هر كه خشم خود را از مردم باز گیرد، خداعذاب روز قیامت را از او باز گیرد.