بَابُ الْبِرِّ بِالْوَالِدَیْنِ
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِى وَلَّادٍ الْحَنَّاطِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً مَا هَذَا الْإِحْسَانُ فَقَالَ الْإِحْسَانُ أَنْ تُحْسِنَ صُحْبَتَهُمَا وَ أَنْ لَا تُكَلِّفَهُمَا أَنْ یَسْأَلَاكَ شَیْئاً مِمَّا یَحْتَاجَانِ إِلَیْهِ وَ إِنْ كَانَا مُسْتَغْنِیَیْنِ أَ لَیْسَ یَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ قَالَ ثُمَّ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع وَ أَمَّا قَوْلُ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إِمَّا یَبْلُغَنَّ عِنْدَكَ الْكِبَرَ أَحَدُهُما أَوْ كِلاهُما فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ وَ لا تَنْهَرْهُما قَالَ إِنْ أَضْجَرَاكَ فَلَا تَقُلْ لَهُمَا أُفٍّ وَ لَا تَنْهَرْهُمَا إِنْ ضَرَبَاكَ قَالَ وَ قُلْ لَهُما قَوْلًا كَرِیماً قَالَ إِنْ ضَرَبَاكَ فَقُلْ لَهُمَا غَفَرَ اللَّهُ لَكُمَا فَذَلِكَ مِنْكَ قَوْلٌ كَرِیمٌ قَالَ وَ اخْفِضْ لَهُما جَناحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ قَالَ لَا تَمْلَأُ عَیْنَیْكَ مِنَ النَّظَرِ إِلَیْهِمَا إِلَّا بِرَحْمَةٍ وَ رِقَّةٍ وَ لَا تَرْفَعْ صَوْتَكَ فَوْقَ أَصْوَاتِهِمَا وَ لَا یَدَكَ فَوْقَ أَیْدِیهِمَا وَ لَا تَقَدَّمْ قُدَّامَهُمَا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 230 روایة:1@*@
ترجمه :
ابو ولاد حناط گوید: از امام صادق (ع) پرسیدم خداى عزوجل كه فرماید: «و بپدر و مادر احسان كنید، 23 سوره 17» این احسان چیست؟ فرمود: احسان اینستكه: با آنها نیكو معاشرت كنى و آنها را مجبور نكنى كه چیزیرا كه احتیاج دارند از تو بخواهند، اگر چه بىنیاز باشند (بلكه باید اظهار نكرده وظیفه خود را انجام دهى) مگر خداى عزوجل نمیفرماید: «هرگز به نیكى نرسید، مگر از آنچه دوست دارید انفاق كنید، 92 سوره 3».
سپس امام صادق (ع) فرمود: و اما قول خداى عزوجل: «اگر یكى از ایشان یا هر دو آنها نزد تو به پیرى رسیدند، بآنها اف مگو و تندیشان مكن، 23 سوره 17» یعنى اگر دلتنگت كردند بآنها اف مگو و اگر ترا زدند با آنها تندى مكن، و فرمود: «و بآنها سخنى شریف و بزرگوار بگو» یعنى اگر ترا زدند بگو: خدا شما را بیامرزد اینست سخن شریف تو و فرمود: «و از روى مهربانى براى آنها جنبه افتادگى پیش آور» یعنى دیدگانت را به آنها خیره مكن، بلكه با مهربانى و دلسوزى به آنها بنگر، و صدایت را از صداى آنها بلندتر مكن و دستت را بالاى دست آنها مگیر و بر آنها پیشى مگیر.
ابْنُ مَحْبُوبٍ عَنْ خَالِدِ بْنِ نَافِعٍ الْبَجَلِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ رَجُلًا أَتَى النَّبِیَّ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ أَوْصِنِی فَقَالَ لَا تُشْرِكْ بِاللَّهِ شَیْئاً وَ إِنْ حُرِّقْتَ بِالنَّارِ وَ عُذِّبْتَ إِلَّا وَ قَلْبُكَ مُطْمَئِنٌّ بِالْإِیمَانِ وَ وَالِدَیْكَ فَأَطِعْهُمَا وَ بَرَّهُمَا حَیَّیْنِ كَانَا أَوْ مَیِّتَیْنِ وَ إِنْ أَمَرَاكَ أَنْ تَخْرُجَ مِنْ أَهْلِكَ وَ مَالِكَ فَافْعَلْ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنَ الْإِیمَانِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 230 روایة:2@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) مىفرمود: مردى نزد پیغمبر (ص) و عرض كرد: یا رسول الله مرا سفارشى كن، فرمود: چیزیرا بخدا شریك مساز اگرچه به آتش سوخته شوى و شكنجه بینى، همواره دلت بایمان محكم باشد، و پدر و مادرت را فرمان بر و با آنها نیكى كن، زنده باشند یا مرده و اگر دستور دادند خاندان و مالت را كنار گذار، این كار را بكن كه از ایمانست.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ سَیْفٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ یَأْتِی یَوْمَ الْقِیَامَةِ شَیْءٌ مِثْلُ الْكُبَّةِ فَیَدْفَعُ فِى ظَهْرِ الْمُؤْمِنِ فَیُدْخِلُهُ الْجَنَّةَ فَیُقَالُ هَذَا الْبِرُّ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 231 روایة:3@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: روز قیامت چیزى مانند گلوله میاید و به پشت مؤمن میزند تا او را داخل بهشت میكند، و گفته مىشود این احسانست.
شرح : مرحوم كلینى از كلمه «بر» احسان بوالدین را فهمیده ولى ممكن است احسان بهر كس را شامل شود، و این حدیث كنایه از اینستكه احسان بزودى محسن را داخل بهشت كند و در محشر معطل نشود.
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ مَنْصُورِ بْنِ حَازِمٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قُلْتُ أَیُّ الْأَعْمَالِ أَفْضَلُ قَالَ الصَّلَاةُ لِوَقْتِهَا وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ وَ الْجِهَادُ فِى سَبِیلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 231 روایة:4@*@
ترجمه :
منصور بن حازم گوید: به امام صادق (ع) عرض كردم: چه اعمالى بهتر است؟ نماز در وقت و نیكى با پدر و مادر و جهاد در راه خداى عزوجل.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى بْنِ عُبَیْدٍ عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ دُرُسْتَ بْنِ أَبِی مَنْصُورٍ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ سَأَلَ رَجُلٌ رَسُولَ اللَّه ص مَا حَقُّ الْوَالِدِ عَلَى وَلَدِهِ قَالَ لَا یُسَمِّیهِ بِاسْمِهِ وَ لَا یَمْشِى بَیْنَ یَدَیْهِ وَ لَا یَجْلِسُ قَبْلَهُ وَ لَا یَسْتَسِبُّ لَهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 231 روایة:5@*@
ترجمه :
موسى بن جعفر (ع) فرمود: مردى از رسولخدا (ص) پرسید: حق پدر بر فرزندش چیست؟ فرمود: او را بنامش نخواند و جلوش راه نرود و پیش از او ننشیند و باعث دشنام او نشود (كارى نكند كه مردم پدرش را دشنام دهند).
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِیهِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ بَحْرٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَمَّنْ رَوَاهُ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ وَ أَنَا عِنْدَهُ لِعَبْدِ الْوَاحِدِ الْأَنْصَارِیِّ فِی بِرِّ الْوَالِدَیْنِ فِی قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً فَظَنَنَّا أَنَّهَا الْآیَةُ الَّتِى فِى بَنِى إِسْرَائِیلَ وَ قَضى رَبُّكَ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا إِیَّاهُ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً فَلَمَّا كَانَ بَعْدُ سَأَلْتُهُ فَقَالَ هِیَ الَّتِی فِی لُقْمَانَ وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ حُسْناً وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِى ما لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلا تُطِعْهُما فَقَالَ إِنَّ ذَلِكَ أَعْظَمُ مِنْ أَنْ یَأْمُرَ بِصِلَتِهِمَا وَ حَقِّهِمَا عَلَى كُلِّ حَالٍ وَ إِنْ جاهَداكَ عَلى أَنْ تُشْرِكَ بِى ما لَیْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَقَالَ لَا بَلْ یَأْمُرُ بِصِلَتِهِمَا وَ إِنْ جَاهَدَاهُ عَلَى الشِّرْكِ مَا زَادَ حَقَّهُمَا إِلَّا عِظَماً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 231 روایة:6@*@
ترجمه :
راوى گوید: خدمت امام صادق (ع) بودم كه آنحضرت بعبد الواحد انصارى درباره نیكى به پدر و مادر كه در قول خداى عزوجل و بالوالدین احساناً است مطالبى میفرمود، ما گمان كردیم سخن حضرت درباره آیهایست كه در سوره بنىاسرائیل است كه فرماید «پروردگارت حكم فرمود كه جز او را نپرستید (و بپدر و مادر احسان كنید) «آیه 23».
سپس من از آن حضرت سؤال كردم. فرمود: مقصود آیه سوره لقمان است كه فرماید: «بانسان سفارش كردیم درباره پدر و مادرش (نیكى كند) و اگر بكوشند كه چیزیرا كه نمىدانى شریك من سازى اطاعتشان مكن، راوى عرضكرد: اینكه خدا صله و رعایت حق پدر و مادر را در حالى (اگر چه حال واردار كردن بشرك باشد) بزرگتر و مهمتر است از آنكه فرماید: «و اگر بكوشند كه چیزیرا كه نمىدانى شریكم سازى فرمانشان مبر» امام فرمود: نه، بلكه خدا امر بصله آنها مىكند اگر چه فرزند را بشرك وادارند، و این جز عظمت حق آنها را نیافزاید (زیرا وقتى كه در حال وادار كردن بشرك رعایت حق آنها لازم باشد در حال ایمان و هدایت كردن آنها فرزند را لازمتر است).
شرح - مرحوم مجلسى گوید: این روایت از اخبار مشكل و پیچیدهئیستكه هر یك از بزرگان در بیان آن براهى رفتهاند، سپس اقوال آنها را بتفضیل بیان مىكند و در آخر اصل روایت را از كتاب «تأویل الایات الظاهرة» نقل مىكند و این روایت را داراى تصحیف مىداند به مرآت العقول ج 2 ص 162 رجوع شود.
عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ عَنِ الْحَكَمِ بْنِ مِسْكِینٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَا یَمْنَعُ الرَّجُلَ مِنْكُمْ أَنْ یَبَرَّ وَالِدَیْهِ حَیَّیْنِ وَ مَیِّتَیْنِ یُصَلِّیَ عَنْهُمَا وَ یَتَصَدَّقَ عَنْهُمَا وَ یَحُجَّ عَنْهُمَا وَ یَصُومَ عَنْهُمَا فَیَكُونَ الَّذِى صَنَعَ لَهُمَا وَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ فَیَزِیدَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِبِرِّهِ وَ صِلَتِهِ خَیْراً كَثِیراً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 232 روایة: 7 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مردى از شما را چه مانع مىشود كه بپدر و مادرش نیكى كند، زنده باشند یا مرده، كه از جانب آنها نماز بخواند و صدقه دهد و حج گذارد و روزه بگیرد، تا آنچه كرده ثوابش از آنها باشد و مانند آن هم براى خود او و تا خداى عزوجل بوسیله احسان و صله او خیر و فراوانى برایش زیاد كند.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُعَمَّرِ بْنِ خَلَّادٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى الْحَسَنِ الرِّضَا ع أَدْعُو لِوَالِدَیَّ إِذَا كَانَا لَا یَعْرِفَانِ الْحَقَّ قَالَ ادْعُ لَهُمَا وَ تَصَدَّقْ عَنْهُمَا وَ إِنْ كَانَا حَیَّیْنِ لَا یَعْرِفَانِ الْحَقَّ فَدَارِهِمَا فَإِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص قَالَ إِنَّ اللَّهَ بَعَثَنِى بِالرَّحْمَةِ لَا بِالْعُقُوقِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 232 روایة: 8 @*@
ترجمه :
معمر بن خلاد گوید: بامام رضا علیه السلام عرضكردم: هر گاه پدر و مادرم مذهب حق را نشناسند دعاشان كنم؟ فرمود: براى آنها دعا كن و از جانب آنها صدقه بده، و اگر زنده باشند و مذهب حق را نشناسند با آنها مدارا كن، زیرا رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: خدا مرا برحمت فرستاده نه به بىمهرى و نافرمانى.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مَنْ أَبَرُّ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أُمَّكَ قَالَ ثُمَّ مَنْ قَالَ أَبَاكَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 233 روایة: 9 @*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مردى خدمت پیغمبر صلى الله علیه و آله آمد و عرضكرد: بكه احسان كنم؟ فرمود: بمادرت گفت: سپس بكه؟ فرمود: بمادرت، عرضكرد: سپس بكه؟ فرمود: بمادرت عرضكرد: سپس بكه فرمود: بپدرت.
أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ النَّضْرِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ أَتَى رَجُلٌ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى رَاغِبٌ فِى الْجِهَادِ نَشِیطٌ قَالَ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص فَجَاهِدْ فِى سَبِیلِ اللَّهِ فَإِنَّكَ إِنْ تُقْتَلْ تَكُنْ حَیّاً عِنْدَ اللَّهِ تُرْزَقْ وَ إِنْ تَمُتْ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُكَ عَلَى اللَّهِ وَ إِنْ رَجَعْتَ رَجَعْتَ مِنَ الذُّنُوبِ كَمَا وُلِدْتَ قَالَ یَا رَسُولَ اللَّهِ إِنَّ لِى وَالِدَیْنِ كَبِیرَیْنِ یَزْعُمَانِ أَنَّهُمَا یَأْنَسَانِ بِىوَ یَكْرَهَانِ خُرُوجِى فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص فَقِرَّ مَعَ وَالِدَیْكَ فَوَ الَّذِى نَفْسِى بِیَدِهِ لَأُنْسُهُمَا بِكَ یَوْماً وَ لَیْلَةً خَیْرٌ مِنْ جِهَادِ سَنَةٍ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 233 روایة:10 @*@
ترجمه :
و فرمود: مردى خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و عرضكرد: یا رسول الله؟ من بجهاد علاقه دارم و نسبت بآن با نشاطم، پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود: پس در راه خدا جهاد كن كه اگر كشته شوى نزد خدا زنده خواهى بود و روزى داده شوى و اگر بمیرى پاداشت بعهده خدا باشد، و اگر (از میدان جنگ) باز گردى، از گناهان پاك شوى مانند روزیكه متولد شدهاى.
عرضكرد: یا رسول الله! من پدر و مار پیرى دارم كه بگمان خود بمن انس گرفتهاند و از رفتنم بجهاد كراهت دارند.
رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: در اینصورت ملازم پدر و مادرت باش. سوگند بآنكه جانم در دست اوست: مأنوس بودن یكشبانه روز آنها با تو از جهاد یكسال بهتر است.
عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ مُعَاوِیَةَ بْنِ وَهْبٍ عَنْ زَكَرِیَّا بْنِ إِبْرَاهِیمَ قَالَ كُنْتُ نَصْرَانِیّاً فَأَسْلَمْتُ وَ حَجَجْتُ فَدَخَلْتُ عَلَى أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع فَقُلْتُ إِنِّى كُنْتُ عَلَى النَّصْرَانِیَّةِ وَ إِنِّى أَسْلَمْتُ فَقَالَ وَ أَیَّ شَیْءٍ رَأَیْتَ فِی الْإِسْلَامِ قُلْتُ قَوْلَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ ما كُنْتَ تَدْرِی مَا الْكِتابُ وَ لَا الْإِیمانُ وَ لكِنْ جَعَلْناهُ نُوراً نَهْدِى بِهِ مَنْ نَشاءُ فَقَالَ لَقَدْ هَدَاكَ اللَّهُ ثُمَّ قَالَ اللَّهُمَّ اهْدِهِ ثَلَاثاً سَلْ عَمَّا شِئْتَ یَا بُنَیَّ فَقُلْتُ إِنَّ أَبِی وَ أُمِّی عَلَى النَّصْرَانِیَّةِ وَ أَهْلَ بَیْتِی وَ أُمِّی مَكْفُوفَةُ الْبَصَرِ فَأَكُونُ مَعَهُمْ وَ آكُلُ فِى آنِیَتِهِمْ فَقَالَ یَأْكُلُونَ لَحْمَ الْخِنْزِیرِ فَقُلْتُ لَا وَ لَا یَمَسُّونَهُ فَقَالَ لَا بَأْسَ فَانْظُرْ أُمَّكَ فَبَرَّهَا فَإِذَا مَاتَتْ فَلَا تَكِلْهَا إِلَى غَیْرِكَ كُنْ أَنْتَ الَّذِى تَقُومُ بِشَأْنِهَا وَ لَا تُخْبِرَنَّ أَحَداً أَنَّكَ أَتَیْتَنِى حَتَّى تَأْتِیَنِى بِمِنًى إِنْ شَاءَ اللَّهُ قَالَ فَأَتَیْتُهُ بِمِنًى وَ النَّاسُ حَوْلَهُ كَأَنَّهُ مُعَلِّمُ صِبْیَانٍ هَذَا یَسْأَلُهُ وَ هَذَا یَسْأَلُهُ فَلَمَّا قَدِمْتُ الْكُوفَةَ أَلْطَفْتُ لِأُمِّى وَ كُنْتُ أُطْعِمُهَا وَ أَفْلِى ثَوْبَهَا وَ رَأْسَهَا وَ أَخْدُمُهَا فَقَالَتْ لِى یَا بُنَیَّ مَا كُنْتَ تَصْنَعُ بِی هَذَا وَ أَنْتَ عَلَى دِینِى فَمَا الَّذِى أَرَى مِنْكَ مُنْذُ هَاجَرْتَ فَدَخَلْتَ فِى الْحَنِیفِیَّةِ فَقُلْتُ رَجُلٌ مِنْ وُلْدِ نَبِیِّنَا أَمَرَنِىبِهَذَا فَقَالَتْ هَذَا الرَّجُلُ هُوَ نَبِیٌّ فَقُلْتُ لَا وَ لَكِنَّهُ ابْنُ نَبِیٍّ فَقَالَتْ یَا بُنَیَّ إِنَّ هَذَا نَبِیٌّ إِنَّ هَذِهِ وَصَایَا الْأَنْبِیَاءِ فَقُلْتُ یَا أُمَّهْ إِنَّهُ لَیْسَ یَكُونُ بَعْدَ نَبِیِّنَا نَبِیٌّ وَ لَكِنَّهُ ابْنُهُ فَقَالَتْ یَا بُنَیَّ دِینُكَ خَیْرُ دِینٍ اعْرِضْهُ عَلَیَّ فَعَرَضْتُهُ عَلَیْهَا فَدَخَلَتْ فِى الْإِسْلَامِ وَ عَلَّمْتُهَا فَصَلَّتِ الظُّهْرَ وَ الْعَصْرَ وَ الْمَغْرِبَ وَ الْعِشَاءَ الْآخِرَةَ ثُمَّ عَرَضَ لَهَا عَارِضٌ فِى اللَّیْلِ فَقَالَتْ یَا بُنَیَّ أَعِدْ عَلَیَّ مَا عَلَّمْتَنِی فَأَعَدْتُهُ عَلَیْهَا فَأَقَرَّتْ بِهِ وَ مَاتَتْ فَلَمَّا أَصْبَحَتْ كَانَ الْمُسْلِمُونَ الَّذِینَ غَسَّلُوهَا وَ كُنْتُ أَنَا الَّذِى صَلَّیْتُ عَلَیْهَا وَ نَزَلْتُ فِى قَبْرِهَا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 233 روایة:11 @*@
ترجمه :
زكریا بن ابراهیم گوید: من نصرانى بودم و مسلمان شدم و حج گزاردم سپس خدمت امام صادق (ع) رسیدم و عرضكردم: من نصرانى بودم و مسلمان شدم، فرمود: از اسلام چه دیدى؟ گفت: قول خداى عزوجل كه فرماید: «تو كتاب و ایمان نمىدانستى چیست؟ ولى ما آنرا نورى قرار دادیم كه هر كه را خواهیم بدان هدایت كنیم، 52 سوره 42» فرمود: محققاً خدا ترا رهبرى فرموده است. آنگاه سه بار فرمود: خدا یا هدایتش فرما. پسر جان هر چه خواهى بپرس.
عرضكردم: پدر و مادر و خانواده من نصرانى هستند و مادرم نابیناست، من همراه آنها باشم و در ظرف آنها غذا بخورم؟ حضرت فرمود: آنها گوشت خوك مىخورند؟ عرضكردم: نه با آن تماس هم نمىگیرند، فرمود: باكى ندارد، مواظب مادرت باش و با او خوشرفتارى كن، و چون بمیرد او را بدیگرى وامگذار، خودت بكارش اقدام كن، و بكسى مگو نزد من آمدهئى تا در منى پیش من آیى ان شاء الله.
زكریا گوید: من در منى خدمتش رفتم در حالى كه مردم گردش را گرفته بودند و او مانند معلم كودكان بود كه گاهى این و گاهى آن از او سؤال مىكرد (و او پاسخ مىفرمود) سپس چون بكوفه رفتم نسبت بمادرم مهربانى كردم و خودم باو غذا مىدادم و جامه و سرش را از كثافت پاك مىكردم و خدمتگزارش بودم.
مادرم بمن گفت: پسر جان! تو زمانیكه دین مرا داشتى با من چنین رفتار نمىكردى، این چه رفتار است كه از تو مىبینم از زمانیكه از دین ما رفته و بدین حنیفه گرائیدهئى؟ گفتم: مردى از فرزندان پیغمبر ما بمن چنین دستور داده.
مادرم گفت: آن مرد پیغمبر است؟ گفتم: نه بلكه پسر یكى از پیغمبران است.
مادرم گفت: پسر جان این مرد پیغمبر است، زیرا دستوریكه بتو داده از سفارشات پیغمبرانست.
گفتم: مادرم! بعد از پیغمبر ما پیغمبرى نباشد و او پسر پیغمبر است.
مادرم گفت: دین تو بهترین دین است، آنرا بمن عرضه كن، من باو عرضه داشتم و او مسلمان شد و من هم برنامه اسلام را باو آموختم، او نماز ظهر و عصر و مغرب و عشا گزارد و در شب عارضهئى باو رخ داد (و بیمار شد) بمن گفت: پسر جان! آنچه بمن آموختى دوباره بیاموز، من آنها را تكرار كردم، مادرم اقرار كرد و از دنیا رفت» چون صبح شد مسلمانها غسلش دادند و خودم بر او نماز خواندم و در گورش گذاشتم.
شرح : گویا زكریا از آیه شریفه و تاریخ پیغمبر اسلام چنین استفاده كرده كه مردیكه بمكتب و مدرسهئى نرفته و در برابر هیچ معملى زانو نزده است، با ملاحظه دین كامل و قرآن محكم و برنامه متینى كه آورده است جز با ارتباطش با عالم غیب و وحى آسمانى درست نیاید و نیزطهارت اهل كتاب از این خبر استفاده مىشود.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ وَ عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ عَنْ إِسْمَاعِیلَ بْنِ مِهْرَانَ جَمِیعاً عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ عَمَّارِ بْنِ حَیَّانَ قَالَ خَبَّرْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع بِبِرِّ إِسْمَاعِیلَ ابْنِى بِى فَقَالَ لَقَدْ كُنْتُ أُحِبُّهُ وَ قَدِ ازْدَدْتُ لَهُ حُبّاً إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص أَتَتْهُ أُخْتٌ لَهُ مِنَ الرَّضَاعَةِ فَلَمَّا نَظَرَ إِلَیْهَا سُرَّ بِهَا وَ بَسَطَ مِلْحَفَتَهُ لَهَا فَأَجْلَسَهَا عَلَیْهَا ثُمَّ أَقْبَلَ یُحَدِّثُهَا وَ یَضْحَكُ فِى وَجْهِهَا ثُمَّ قَامَتْ وَ ذَهَبَتْ وَ جَاءَ أَخُوهَا فَلَمْ یَصْنَعْ بِهِ مَا صَنَعَ بِهَا فَقِیلَ لَهُ یَا رَسُولَ اللَّهِ صَنَعْتَ بِأُخْتِهِ مَا لَمْ تَصْنَعْ بِهِ وَ هُوَ رَجُلٌ فَقَالَ لِأَنَّهَا كَانَتْ أَبَرَّ بِوَالِدَیْهَا مِنْهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 235 روایة:12 @*@
ترجمه :
عمار بن حیان گوید: بامام صادق (ع) خبر دادم پسرم اسماعیل نسبت بمن خوشرفتار است، فرمود: من هم او را دوست داشتم و اكنون دوستیم با افزون گشت، همانا خواهر رضاعى رسول خدا صلى الله علیه و آله نزد آنحضرت آمد، چون او را دید شادمان گشت و روپوش خود را براى او گسترد و او را روى آن نشانید، سپس باو رو كرد و با او بسخن پرداخت و تبسم مىفرمود، تا او برخاست و برفت و برادرش آمد حضرت رفتاریكه نسبت بخواهرش كرد، دوباره او عمل نفرمود، بحضرت عرض شد: با خواهرش رفتارى كردى كه نسبت باو نكردى با آنكه او مرد است؟ فرمود: زیرا آن خواهر نسبت بپدر و مادرش خوش رفتارتر بود.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ شُعَیْبٍ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ أَبِى قَدْ كَبِرَ جِدّاً وَ ضَعُفَ فَنَحْنُ نَحْمِلُهُ إِذَا أَرَادَ الْحَاجَةَ فَقَالَ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَلِیَ ذَلِكَ مِنْهُ فَافْعَلْ وَ لَقِّمْهُ بِیَدِكَ فَإِنَّهُ جُنَّةٌ لَكَ غَداً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 236 روایة: 13@*@
ترجمه :
ابراهیم بن شعیب گوید: بامام صادق (ع) عرضكردم: پدرم بحدى پیر و ناتوان شده كه او را براى قضاى حاجت به پشت مىبریم، فرمود: اگر توانى خودت این كار را مباشرت كنى بكن و خودت برایش لقمه كن تا سپر آتش فردایت باشد (تا فردا ترا ببهشت ببرد).
عَنْهُ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ سَیْفِ بْنِ عَمِیرَةَ عَنْ أَبِی الصَّبَّاحِ عَنْ جَابِرٍ قَالَ سَمِعْتُ رَجُلًا یَقُولُ لِأَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ لِى أَبَوَیْنِ مُخَالِفَیْنِ فَقَالَ بَرَّهُمَا كَمَا تَبَرُّ الْمُسْلِمِینَ مِمَّنْ یَتَوَلَّانَا
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 236 روایة: 14@*@
ترجمه :
مردى بامام صادق (ع) عرضكرد: پدر و مادر من مخالف مذهب شیعه مىباشند، حضرت فرمود با آنها خوشرفتارى كن، چنانكه با مسلمانهاى دوست ما خوشرفتارى مىكنى (زیرا همچنانكه مؤمن حق ایمان دارد، پدر و مادرت هم حق ولایت دارند).
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ مَالِكِ بْنِ عَطِیَّةَ عَنْ عَنْبَسَةَ بْنِ مُصْعَبٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ ثَلَاثٌ لَمْ یَجْعَلِ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَحَدٍ فِیهِنَّ رُخْصَةً أَدَاءُ الْأَمَانَةِ إِلَى الْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ الْوَفَاءُ بِالْعَهْدِ لِلْبَرِّ وَ الْفَاجِرِ وَ بِرُّ الْوَالِدَیْنِ بَرَّیْنِ كَانَا أَوْ فَاجِرَیْنِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 236 روایة: 15@*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: سه چیز است كه خداى عزوجل نسبت بآنها مخالفت رخصت نفرموده: رد امانت به نیكوكار و بدكردار و وفاء بپیمان نسبت به نیكوكار و بدكردار و خوشرفتارى با پدر و مادر، نیكوكار باشند یا بدكردار.
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ النَّوْفَلِیِّ عَنِ السَّكُونِیِّ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مِنَ السُّنَّةِ وَ الْبِرِّ أَنْ یُكَنَّى الرَّجُلُ بِاسْمِ أَبِیهِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 236 روایة: 16@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: از سنت و احسان بپدر اینست كه مرد باسم پدرش كینه گیرد (یعنى اگر نام پدرش مثلا محمد بوده، به پسرش كنیه ابومحمد یا نام محمد دهد و یا براى خود بن محمد كنیه گیرد و خود را بنام پدر معرفى كند چنانكه امیرالمؤمنین علیه السلام از خود به ابن ابیطالب معرفى مىفرمود).
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ صَالِحِ بْنِ أَبِی حَمَّادٍ جَمِیعاً عَنِ الْوَشَّاءِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِى خَدِیجَةَ سَالِمِ بْنِ مُكْرَمٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ خُنَیْسٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ جَاءَ رَجُلٌ وَ سَأَلَ النَّبِیَّ ص عَنْ بِرِّ الْوَالِدَیْنِ فَقَالَ ابْرَرْ أُمَّكَ ابْرَرْ أُمَّكَ ابْرَرْ أُمَّكَ ابْرَرْ أَبَاكَ ابْرَرْ أَبَاكَ ابْرَرْ أَبَاكَ وَ بَدَأَ بِالْأُمِّ قَبْلَ الْأَبِ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 236 روایة: 17@*@
ترجمه :
امام صادق (ع) فرمود: مردى خدمت پیغمبر صلى الله علیه و آله آمد و از حضرت راجع بخوش رفتارى با پدر و مادر پرسید. حضرت فرمود: با مادرت خوشرفتارى كن، با مادرت خوشرفتارى كن، با مادرت خوشرفتارى كن. با پدرت خوشرفتارى كن، با پدرت خوشرفتارى كن، با پدرت خوشرفتارى كن، و مادر را پیش از پدر ذكر فرموده.
الْوَشَّاءُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عَائِذٍ عَنْ أَبِى خَدِیجَةَ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ جَاءَ رَجُلٌ إِلَى النَّبِیِّ ص فَقَالَ إِنِّی قَدْ وَلَدْتُ بِنْتاً وَ رَبَّیْتُهَا حَتَّى إِذَا بَلَغَتْ فَأَلْبَسْتُهَا وَ حَلَّیْتُهَا ثُمَّ جِئْتُ بِهَا إِلَى قَلِیبٍ فَدَفَعْتُهَا فِى جَوْفِهِ وَ كَانَ آخِرُ مَا سَمِعْتُ مِنْهَا وَ هِیَ تَقُولُ یَا أَبَتَاهْ فَمَا كَفَّارَةُ ذَلِكَ قَالَ أَ لَكَ أُمٌّ حَیَّةٌ قَالَ لَا قَالَ فَلَكَ خَالَةٌ حَیَّةٌ قَالَ نَعَمْ قَالَ فَابْرَرْهَا فَإِنَّهَا بِمَنْزِلَةِ الْأُمِّ یُكَفِّرْ عَنْكَ مَا صَنَعْتَ قَالَ أَبُو خَدِیجَةَ فَقُلْتُ لِأَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع مَتَى كَانَ هَذَا فَقَالَ كَانَ فِى الْجَاهِلِیَّةِ وَ كَانُوا یَقْتُلُونَ الْبَنَاتِ مَخَافَةَ أَنْ یُسْبَیْنَ فَیَلِدْنَ فِى قَوْمٍ آخَرِینَ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 237 روایة: 18@*@
ترجمه :
ابو خدیجه گوید: امام صادق (ع) فرمود: مردى خدمت پیغمبر صلى الله علیه و آله آمد و عرض كرد: برایم دخترى متولد شد و او را پروریدم تا بالغ شد، من جامه و زیورش پوشیدم او را سر چاهى آوردم و در میان آن انداختم، و آخر سخنى كه از او شنیدم این بود كه گفت: پدر جان اكنون جبران این كارم چه باشد؟
حضرت فرمود: مادرت زنده است؟ گفت نه. فرمود: خالهات زنده است؟ گفت: آرى، فرمود: با او خوشرفتارى كن كه او بجاى مادر است، و خوشرفتارى با او كفاره آن كارت شود.
ابوخدیجه گوید: بامام صادق (ع) عرضكردم: این كار در چه زمان بود؟ فرمود: در زمان جاهلیت بود كه دختران را مىكشتند، كه مبادا اسیر شوند و در میان قبیله دیگرى فرزند آورند.
مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْمَاعِیلَ بْنِ بَزِیعٍ عَنْ حَنَانِ بْنِ سَدِیرٍ عَنْ أَبِیهِ قَالَ قُلْتُ لِأَبِى جَعْفَرٍ ع هَلْ یَجْزِى الْوَلَدُ وَالِدَهُ فَقَالَ لَیْسَ لَهُ جَزَاءٌ إِلَّا فِى خَصْلَتَیْنِ یَكُونُ الْوَالِدُ مَمْلُوكاً فَیَشْتَرِیهِ ابْنُهُ فَیُعْتِقُهُ أَوْ یَكُونُ عَلَیْهِ دَیْنٌ فَیَقْضِیهِ عَنْهُ
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 237 روایة: 19@*@
ترجمه :
سدیر گوید: بامام جعفر صادق (ع) عرضكردم: آیا فرزند مىتواند پدرش را پاداش دهد؟ (و زحمات او را جبران كند) فرمود: پاداشى براى پدر نیست جز در دو صورت: 1 - پدر برده باشد و پسر او را بخرد و آزاد كند. 2 - پدر بدهى داشته باشد و پسر آن را بپردازد،
عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ یُونُسَ بْنِ عَبْدِ الرَّحْمَنِ عَنْ عَمْرِو بْنِ شِمْرٍ عَنْ جَابِرٍ قَالَ أَتَى رَجُلٌ رَسُولَ اللَّهِ ص فَقَالَ إِنِّى رَجُلٌ شَابٌّ نَشِیطٌ وَ أُحِبُّ الْجِهَادَ وَ لِى وَالِدَةٌ تَكْرَهُ ذَلِكَ فَقَالَ لَهُ النَّبِیُّ ص ارْجِعْ فَكُنْ مَعَ وَالِدَتِكَ فَوَ الَّذِى بَعَثَنِى بِالْحَقِّ نَبِیّاً لَأُنْسُهَا بِكَ لَیْلَةً خَیْرٌ مِنْ جِهَادِكَ فِى سَبِیلِ اللَّهِ سَنَةً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 237 روایة: 20@*@
ترجمه :
جابر گوید: مردى خدمت رسول خدا صلى الله علیه و آله آمد و عرضكرد: من جوانى با نشاطم و جهاد را دوست دارم ولى مادرى دارم كه نمىخواهد بجهاد روم. پیغمبر صلى الله علیه و آله باو فرمود: باز گرد و همراه مادرت باش، سوگند بآنكه مرا بحق نبوت مبعوث فرموده، كه انس گرفتن یك شب او با تو از جهاد یكسالت در راه خدا بهتر است.
الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ مُسْلِمٍ عَنْ أَبِى جَعْفَرٍ ع قَالَ إِنَّ الْعَبْدَ لَیَكُونُ بَارّاً بِوَالِدَیْهِ فِى حَیَاتِهِمَا ثُمَّ یَمُوتَانِ فَلَا یَقْضِى عَنْهُمَا دُیُونَهُمَا وَ لَا یَسْتَغْفِرُ لَهُمَا فَیَكْتُبُهُ اللَّهُ عَاقّاً وَ إِنَّهُ لَیَكُونُ عَاقّاً لَهُمَا فِى حَیَاتِهِمَا غَیْرَ بَارٍّ بِهِمَا فَإِذَا مَاتَا قَضَى دَیْنَهُمَا وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمَا فَیَكْتُبُهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ بَارّاً
@@اصول كافى جلد3 صفحه: 238 روایة: 21@*@
ترجمه :
امام باقر (ع) فرمود: همانا بندهئى نسبت بپدر و مادر خویش در زمان حیاتشان نیكوكار است، سپس آنها مىمیرند و او بدهى آنها را نمىپردازد و براى آنها آمرزش نمىخواهد، لذا خدا او را عاق و نافرمان مىنویسد، و بنده دیگر در زمان حیات پدر و مادر خود عاق آنها است و نسبت بآنها نیكى نمىكند، ولى چون مردند بدهى آنها را مىپردازد و براى آنها آمرزش مىخواهد و خداى عزوجل او را نیكوكار مىنویسد،