این آیه که آخرین آیه سوره طلاق است، اشاره پرمعنی روشنی به عظمت قدرت خداوند در آفرینش آسمانها و زمین، و نیز هدف نهائی این آفرینش دارد، و بحثهائی را که در آیات گذشته پیرامون وعده ثواب عظیم به مؤمنان پرهیزگار، و همچنین وعده هائی که به گشودن گره مشکلات آنها داده تکمیل می کند، بدیهی است خداوندی که قدرت بر این آفرینش عظیم دارد، توانائی بر انجام آن وعده ها در این جهان و جهان دیگر نیز دارد .
نخست می فرماید : ((خداوند همان کسی است که هفت آسمان را آفرید)) (الله الذی خلق سبع سماوات ) .
((و از زمین نیز همانند آن )) (و من الارض مثلهن ) .
یعنی همانگونه که آسمانها ((هفتگانه )) اند زمینها نیز هفتگانه می باشند، و این تنها آیه ای از قرآن مجید است که اشاره به زمینهای هفتگانه می کند .
اکنون ببینیم منظور از این آسمانهای هفتگانه و زمینهای مشابه آن
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 261@@@
چیست ؟ در این زمینه در جلد اول ذیل آیه 29 سوره بقره و در جلد بیستم ذیل آیه 12 سوره فصلت، بحثهای مشروحی داشتیم، لذا در اینجا به اشاره فشرده ای قناعت می کنیم، و آن اینکه :
ممکن است، منظور از عدد هفت، همان کثرت باشد، زیرا این تعبیر در قرآن مجید و غیر آن گاه به معنی کثرت آمده است، مثلا می گوئیم اگر هفت دریا را هم بیاوری کافی نیست .
بنابراین منظور از هفت آسمان و هفت زمین، تعداد عظیم و کثیر کواکب آسمانی و کراتی مشابه زمین است .
اما اگر عدد هفت را برای ((تعداد)) و شماره بدانیم، مفهوم آن وجود هفت آسمان می شود، و با توجه به آیه 6 سوره صافات که می گوید : انا زینا السماء الدنیا بزینة الکواکب : ((ما آسمان نزدیک (آسمان اول ) را با کواکب و ستارگان زینت بخشیدیم )) روشن می شود که آنچه ما می بینیم و علم و دانش بشر به آن احاطه دارد همه مربوط به آسمان اول است، و ماورای این ثوابت و سیارات، شش عالم دیگر وجود دارد که از دسترس علم ما بیرون است .
این در مورد آسمانهای هفتگانه، و اما در مورد زمینهای هفتگانه ممکن است اشاره به طبقات مختلف کره زمین باشد، زیرا امروز ثابت شده که زمین از قشرهای گوناگونی تشکیل یافته، و یا اشاره به اقلیمهای هفتگانه روی زمین چرا که هم در گذشته و هم امروز کره زمین را به هفت ((منطقه )) تقسیم می کردند (البته طرز تقسیم در گذشته و امروز متفاوت است، امروز زمین به دو منطقه منجمد شمالی و جنوبی و دو منطقه معتدله و دو منطقه حاره و یک منطقه استوائی تقسیم می شود، اما در گذشته اقلیمهای هفتگانه به شکل دیگری تقسیم می شد) .
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 262@@@
ولی ممکن است در اینجا نیز عدد هفت که از تعبیر ((مثلهن )) استفاده می شود نیز برای ((تکثیر)) و اشاره به زمینهای متعددی باشد که در عالم هستی وجود دارد . تا آنجا که بعضی از دانشمندان فلکی می گویند کراتی که مشابه کره زمین بر گرد خورشیدها در این عالم بزرگ گردش می کند حداقل سیصد میلیون کره است ! . ** تفسیر مراغی جلد 28 صفحه 151 - در حدیثی که از امیر مومنان علی (ع ) نقل شده نیز می خوانیم لهذه النجوم التی فی السماء مدائن مثل المدائن التی فی الارض : این رستگارانی که در آسمان است شهرهائی هم چون روی زمین دارند ( تفسیر برهان جلد 4 صفحه 15 ) . ***
هر چند با اطلاعات کمی که ما از ماورای منظومه شمسی داریم به دست دادن عدد در این زمینه کار مشکلی است، ولی به هر حال دانشمندان دیگر فلکی نیز تاءکید می کنند که در کهکشانی که منظومه شمسی جزء آن است میلیونها میلیون کره وجود دارد که در شرایطی مشابه کره زمین قرار گرفته، و مرکز حیات و زندگی می باشد .
البته ممکن است پیشرفت علم و دانش بشر در آینده اطلاعات بیشتری درباره تفسیر اینگونه آیات در اختیار ما بگذارد .
سپس به مساءله تدبیر این عالم بزرگ به وسیله فرمان خداوند اشاره کرده می افزاید : ((امر و فرمان او در میان آنها پیوسته نازل می شود)) (یتنزل الامر بینهن ) .
پیدا است که منظور از ((امر)) در اینجا همان فرمان تکوینی خداوند در مورد تدبیر این عالم بزرگ و آسمانها و زمینهای هفتگانه است، چرا که او پیوسته با فرمان مخصوص خود آنها را در مسیر منظمی هدایت و رهبری می کند در حقیقت این آیه شبیه آیه 4 سوره سجده که می فرماید : یدبر الامر من السماء
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 263@@@
الی الارض ((او تدبیر امور می کند از آسمان به زمین )) .
به هر حال اگر تدبیر او لحظه ای از این عالم برداشته شود نظام همگی درهم می ریزد، و راه فنا پیش می گیرند .
و در پایان به هدف این آفرینش عظیم اشاره کرده، می گوید : ((اینها همه به خاطر آن است که شما بدانید خداوند بر هر چیزی توانا است و علم و آگاهی او به همه چیز احاطه دارد)) (لتعلموا ان الله علی کل شی ء قدیر و ان الله قد احاط بکل شی ء علما) .
چه تعبیر جالبی که هدف این آفرینش عظیم را آگاهی انسان از صفات خدا از علم و قدرت او می شمرد که آگاهی از این دو صفت برای تربیت انسان کافی است .
انسان باید بداند او بر تمام اسرار وجودش احاطه دارد، و از همه اعمالش باخبر است، و نیز بداند وعده هایش در زمینه معاد و رستاخیز، در زمینه پاداش و کیفر و در زمینه وعده پیروزی مؤمنان تخلف ناپذیر است .
آری خدائی که چنین ((علم )) و ((قدرتی )) دارد و نظام عالم هستی را اداره می کند اگر احکامی در زمینه زندگی انسانها، در رابطه با طلاق و حقوق زنان قرار داده، همگی روی حساب دقیق و متقن است .
در زمینه ((هدف آفرینش )) بحث مشروحی ذیل آیه 56 ذاریات جلد 22 تفسیر نمونه داشته ایم .
قابل توجه اینکه در آیات مختلف قرآن اشاراتی به هدف آفرینش انسان یا مجموع این جهان شده که در بدو امر ممکن است مختلف به نظر برسد، ولی با دقت می بینیم همه به یک حقیقت بازمی گردند :
1 - در آیه 56 ذاریات هدف آفرینش انسان و جن را ((عبادت )) می شمرد (و ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون ) .
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 264@@@
2 - و در آیه 7 سوره هود هدف آفرینش عظیم آسمانها و زمین را آزمون بشر معرفی می کند (و هو الذی خلق السموات و الارض فی ستة ایام و کان عرشه علی الماء لیبلوکم ایکم احسن عملا) .
3 - در آیه 119 هود هدف را رحمت الهی می شمرد (و لذلک خلقهم )
4 - و بالاخره در آیه مورد بحث هدف را علم و آگاهی از صفات خدا دانسته است (لتعلموا . . .)
کمی دقت در این آیات نشان می دهد که بعضی مقدمه برای بعضی دیگر است، آگاهی و معرفت مقدمه ای است برای بندگی و عبادت، و آن نیز مقدمه ای است برای آزمون و تربیت بشر و آن هم مقدمه ای است برای بهره گیری از رحمت خدا (دقت کنید) .
خداوندا ! اکنون که ما را به هدف آفرینش بزرگت آشنا فرمودی، در وصول به این هدف بزرگ ما را یاری کن !
پروردگارا ! علم و قدرتت بی پایان و رحمتت نیز بی انتها است، ما را از این رحمت بی انتها بهره ای عنایت فرما !
بارالها ! قرآن و پیامبر را برای بیرون بردن مؤمنان از ظلمات به نور نازل کردی ما را از ظلمت گناه و هوای نفس بیرون بر، و قلب ما را به نور ایمان و تقوا روشن نما آمین یا رب العالمین .
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 265@@@