به دنبال بحثهائی که در آیات گذشته پیرامون کفار و سرنوشت آنها در قیامت بیان شد، قرآن در آیات مورد بحث به سراغ مؤمنان و پاداشهای عظیم آنها می رود .
نخست می فرماید : ((کسانی که از پروردگارشان در نهان می ترسند
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 333@@@
مغفرت و پاداش عظیمی دارند)) (ان الذین یخشون ربهم بالغیب لهم مغفرة و اجر کبیر) .
تعبیر به ((غیب )) در اینجا ممکن است اشاره به معرفت خدای نادیده، و یا معاد نادیده، و یا همه اینها بوده باشد .
این احتمال نیز در تفسیر آیه داده شده است که اشاره به ترس از خداوند در مورد معاصی پنهانی باشد، چرا که اگر انسان معصیت پنهان نکند به طریق اولی معصیت آشکار نخواهد کرد، و یا این تعبیر اشاره به مقام خلوص نیت در پرهیز از گناهان، و انجام اوامر الهی می باشد، زیرا عمل پنهانی از ریا دورتر است .
جمع میان این تفسیرها نیز مانعی ندارد .
تعبیر به ((مغفرة )) به صورت ((نکره )) و همچنین ((اجر کبیر)) اشاره به عظمت و اهمیت آن است، یعنی آنچنان این مغفرت و اجر و پاداش عظیم است که برای همه ناشناخته خواهد بود .
سپس برای تاءکید می افزاید : ((اگر گفتار خود را پنهان کنید یا آشکار، خداوند به آنچه در دلهاست آگاه است )) (و اسروا قولکم او اجهروا به انه علیم بذات الصدور) .
بعضی از مفسران شاءن نزولی برای این آیه از ((ابن عباس )) نقل کرده اند که جمعی از کفار یا منافقان پشت سر پیامبر خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) سخنان ناروائی می گفتند و جبرئیل به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) خبر می داد، بعضی از آنها به یکدیگر گفتند : اسروا قولکم : ((سخنان خود را پنهانی بگوئید تا خدای محمد نشنود)) ! آیه فوق نازل شد و گفت : چه آشکار بگوئید و چه پنهان خدا از آن آگاه است . ** فخر رازی جلد 3 صفحه 66 و روح البیان جلد 10 صفحه 86 ذیل آیات مورد بحث . ***
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 334@@@
آیه بعد در حقیقت به منزله دلیلی است برای آنچه در آیه قبل آمد می فرماید : آیا آن کسی که موجودات را آفریده از حال آنها آگاه نیست ؟ در حالی که او از دقیقترین اسرار با خبر و نسبت به همه چیز عالم است )) (الا یعلم من خلق و هو اللطیف الخبیر) .
در تفسیر جمله ((الا یعلم من خلق )) احتمالات گوناگونی داده اند : بعضی گفته اند منظور این است که آیا خدائی که دلها را آفریده از اسرار درون آنها آگاه نیست ؟
یا اینکه : خدائی که بندگان را آفریده آیا از اسرار بندگان بی خبر است ؟
یا اینکه خداوندی که تمام عالم هستی را آفریده از همه اسرار جهان آگاه است، آیا انسان که موجودی از این خلقت عظیم است اسرارش بر خدا پوشیده است ؟ !
به هر حال برای درک این حقیقت باید به این نکته توجه داشته باشیم که خلقت خداوند دائمی است، یعنی لحظه به لحظه فیض وجود از ناحیه او به مخلوقات می رسد، و چنان نیست که آنها را بیافریند و به حال خود واگذارد .
اصولا ممکنات وابسته وجود او هستند، و اگر لحظه ای پیوند آنها از ذات پاکش قطع شود راه فنا پیش می گیرند، توجه به این پیوند دائمی و خلقت مستمر بهترین دلیل بر علم خداوند نسبت به اسرار همه موجودات در هر زمان و هر مکان است .
توصیف خداوند به ((لطیف )) از این نظر است که لطیف از ماده ((لطف )) به معنی هر موضوع دقیق، ظریف، و هرگونه حرکت سریع و جسم لطیف است بنابراین لطیف بودن خداوند اشاره به علم او نسبت به اسرار دقیق و ظریف
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 335@@@
آفرینش است، و گاه به معنی خلقت اجسام لطیف و کوچک و ذره بینی و مافوق ذره بینی آمده است .
اشاره به اینکه هر قدر نیات قلبی شما پنهان و مخفی باشد، و یا سخنان خود را در مجالس محرمانه بگوئید، و یا اعمال خلاف را در خلوتگاهها انجام دهید خداوند لطیف از همه آنها باخبر است .
بعضی از مفسران در تفسیر ((لطیف )) گفته اند : (هو الذی یکلف الیسیر و یعطی الکثیر) : ((او کسی است که تکلیف را آسان می کند و پاداش را فراوان می دهد)) .
در حقیقت این نیز یکنوع ظرافت و دقت در رحمت است .
بعضی نیز گفته اند توصیف خداوند به لطیف، به خاطر این است که در درون همه اشیاء نفوذ دارد و جائی در همه جهان از او خالی نیست .
اما همه اینها به یک حقیقت بازمی گردد، و تاءکیدی است بر عمق آگاهی خداوند و علم او به اسرار نهان و آشکار .
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 336@@@