نفاق معنی وسیعی دارد که هرگونه دوگانگی ظاهر و باطن را در بر می گیرد، مصداق بارز آن، نفاق عقیدتی است، که آیات منافقین معمولا ناظر به آن است و آن مربوط به کسانی است که در ظاهر اظهار ایمان می کنند، ولی در دل شرک و کفر، پنهان می دارند .
اما نفاق عملی در مورد کسانی است که اعتقاد باطنی آنها اسلام است، ولی اعمالی بر خلاف این تعهد باطنی انجام می دهند که دوگانگی چهره درون و برون را نشان می دهد، مانند : پیمانشکنی، دروغ، خیانت در امانت، لذا در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است : ثلاث من کن فیه کان منافقا، و ان صام و صلی، و زعم انه مسلم : من اذ ائتمن خان، و اذا حدث کذب، و اذا وعد، اخلف : ((سه چیز است در هر کس باشد منافق است، هر چند نماز بخواند و روزه بگیرد و خود را مسلمان بداند : کسی که در امانت خیانت می کند و به هنگام سخن گفتن دروغ می گوید، و هر گاه وعده ای می دهد، تخلف می کند)) . ** سفینة البحار جلد 2 صفحه 605 . ***
در حدیث دیگری از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خوانیم : ما زاد خشوع الجسد
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 177@@@
علی ما فی القلب فهو عندنا نفاق : ((هر مقدار خشوع ظاهر بر آنچه در قلب است، افزون گردد او در نزد ما نفاق است )) . ** اصول کافی جلد 2 ( باب صفة حدیث 6 ) . ***
و در جای دیگر از امام علی بن الحسین (علیه السلام ) می خوانیم : ان المنافق ینهی و لا ینتهی و یامر بما لا یاتی : ((منافق، نهی از منکر می کند، اما خود، آن را ترک نمی گوید، و امر به معروف می کند اما خودش انجام نمی دهد)) ! ** همان مدرک حدیث 3 . ***
و از شعب مهم نفاق عملی، مساءله شرک و ریاکاری است که در روایات اسلامی نیز به آن اشاره شده است .
خداوندا ! دامنه نفاق، وسیع و گسترده است و جز به لطف و مرحمتت راه نجات از آن نیست، ما را در این راه پرپیچ و خم یاری فرما !
پروردگارا ! ما را از کسانی قرار ده که به هنگام وداع با دنیا در آتش حسرت نمی سوزند و تقاضای بازگشت نمی کنند .
بارالها ! خزائن آسمانها و زمین از آن تو است، و عزت مخصوص تو و اولیاء تو است . ما را به برکت ایمان، عزیز دار، و از خزائن بی پایانت نصیبی مرحمت کن - آمین یا رب العالمین
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 179@@@