بعد از ذکر گوشه از سرگذشت قوم عاد و ثمود به سراغ اقوام دیگری همچون قوم ((نوح )) و ((قوم )) لوط می رود، تا از زندگی آنها درس عبرت دیگری به افراد بیداردل دهد، می فرماید : ((فرعون و کسانی که قبل از او بودند و مردم شهرهای زیر و رو شده (قوم لوط) مرتکب گناهان بزرگ شدند))
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 442@@@
(و جاء فرعون و من قبله و المؤتفکات بالخاطئة ) .
((خاطئة )) به معنی خطا است (هر دو معنی مصدری دارد) و مراد از خطا در اینجا شرک و کفر و ظلم و فساد و انواع گناهان است .
((مؤتفکات )) جمع ((مؤتفکه )) از ماده ((اءاءتفاک )) به معنی انقلاب و زیر و رو شدن است، و در اینجا اشاره به شهرهای قوم لوط است که با زلزله شدیدی زیر و رو گردید .
منظور از ((من قبله )) اقوامی است که قبل از فرعون بودند، مانند قوم ((شعیب )) و گردنکشانی همچون نمرود .
سپس می افزاید : ((آنها با فرستاده پروردگارشان به مخالفت برخاستند، و خداوند آنها را به عذاب شدیدی گرفتار ساخت )) (فعصوا رسول ربهم فاخذهم اخذة رابیة ) .
فرعونیان با ((موسی )) و ((هارون )) به مخالفت برخاستند، و ساکنان شهرهای ((سدوم )) به مخالفت با حضرت ((لوط))، و اقوام دیگر نیز از فرمان پیامبر خود سرپیچیدند، و هر گروهی از این سرکشان به نوعی عذاب گرفتار شدند، فرعونیان در کام امواج ((نیل که مایه حیات و آبادی و برکت کشورشان بود غرق گشتند، و قوم لوط با ((زلزله )) شدید، و سپس ((بارانی از سنگ )) محو و نابود شدند .
((رابیة )) و ((ربا)) از یک ماده است، و به معنی افزایش و اضافه است، و در اینجا منظور عذابی است که بسیار سخت و شدید بود .
شرح ماجرای قوم فرعون در بسیاری از سوره های قرآن آمده، و از همه مشروحتر در آیه 10 تا 68 سوره شعرا می باشد (به تفسیر نمونه جلد 15 صفحه
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 443@@@
195 به بعد مراجعه شود) .
و در سوره اعراف از آیه 103 تا 137 (تفسیر نمونه جلد 6 صفحه 277 به بعد) .
و در سوره طه از آیه 24 تا 79 (تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 185 به بعد) . و داستان قوم لوط نیز در بسیاری از سوره های قرآن از جمله آیه 61 تا 77 سوره حجر (تفسیر نمونه جلد 11 صفحه 106 به بعد) .
و در سوره هود از آیه 77 تا 83 (تفسیر نمونه جلد 9 صفحه 178) آمده است .
و سرانجام اشاره کوتاهی به سرنوشت قوم نوح و مجازات دردناک آنها کرده، می گوید : ((ما هنگامی که آب طغیان کرد شما را در کشتی سوار کردیم )) (انا لما طغا الماء حملناکم فی الجاریة ) .
طغیان آب چنین بود که ابرهای تیره و تار آسمان را پوشانید، و چنان بارانی نازل شد که گوئی سیلاب از آسمان فرو می ریزد، چشمه ها نیز از زمین جوشیدن گرفت، و این هر دو آب دست بهم دادند، و همه چیز زیر آب فرو رفت، باغها، مزارع قصرها و خانه های قوم طغیانگر، تنها گروهی که نجات یافتند مؤمنانی بودند که همراه نوح سوار بر کشتی شدند .
تعبیر به ((حملناکم )) (شما را حمل کردیم ) کنایه از اسلاف و نیاکان ما چرا که اگر آنها نجات نیافته بودند ما نیز امروز وجود نداشتیم . ** لذا بعصی گفته اند آیه محذوفی دارد و در نقدیر حملنا آبائکم می باشد . ***
بعد به هدف اصلی این مجازاتها اشاره کرده، می افزاید : ((منظور این بود
@@تفسیر نمونه جلد 24 صفحه 444@@@
که آن را وسیله ای برای یادآوری شما قرار دهیم )) (لنجعلها لکم تذکرة ) .
((و گوشهای شنوا آن را در خود نگهداری کند)) (و تعیها اذن واعیة ) .
هرگز نمی خواستیم از آنها انتقام بگیریم، بلکه هدف تربیت انسانها و هدایت آنها در مسیر کمال، و ارائه طریق، و ایصال به مطلوب بوده است .
((تعیها)) از ماده ((وعی )) (بر وزن سعی ) آن گونه که ((راغب )) در ((مفردات )) و ((ابن منظور)) در ((لسان العرب )) گفته اند : در اصل به معنی نگهداری چیزی در قلب است، سپس به هر ظرفی ((وعاء)) گفته شده، چون چیزی را در خود نگه می دارد، و در آیه مورد بحث این صفت برای ((گوشها)) ذکر شده است، گوشهائی که حقایق را می شنوند و در خود نگه می دارند .
یا به تعبیر دیگر گاه انسان سخنی را می شنود، و فورا آن را از گوش بیرون می افکند همانطور که در تعبیرات عامیانه می گوئیم : از این گوش شنید و از گوش دیگر بیرون کرد، ولی گاه روی آن اندیشه می کند و در دل جای می دهد، و آن را چراغ راه زندگی خود می شمرد . این چیزی است که از آن تعبیر به ((وعی )) می شود .
نکته ها :