گفتیم ((جنب الله )) در آیات مورد بحث معنی وسیعی دارد که هر گونه مطلبی را که مربوط به خداوند است شامل می شود، و به این ترتیب تفریط در این قسمت شامل تمام انواع تفریطها در اطاعت فرمان او، و پیروی از کتب آسمانی، و اقتدا به انبیاء و اولیاء می گردد .
به همین دلیل در روایات متعددی از ائمه اهل بیت (علیهم السلام ) می خوانیم که ((جنب الله )) به امامان تفسیر شده است، از جمله در روایتی در اصول کافی از امام موسی بن جعفر (علیه السلام ) در تفسیر ((یا حسرتا علی ما فرطت فی جنب الله )) چنین آمده : جنب الله امیر المؤمنین (علیه السلام ) و کذلک من کان بعده من الاوصیاء بالمکان الرفیع الی ان ینتهی الامر الی آخرهم ((جنب الله امیر مؤمنان (علیه السلام ) و همچنین اوصیای بعد از او هستند که مقام والائی دارند، تا به آخرین نفر آنها برسد (که حضرت مهدی ارواحنا فداه می باشد) )) . ** تفسیر نور الثقلین جلد 4 صفحه 495 . ***
و نیز در تفسیر علی بن ابراهیم از امام صادق (علیه السلام ) می خوانیم : ((نحن جنب الله )): ((جنب الله مائیم )) .
همین معنی در روایات دیگری از ائمه دیگر (علیهم السلام ) نیز نقل شده است .
همانگونه که بارها گفته ایم این تفسیرها از قبیل بیان مصداقهای روشن است، چرا که مسلم است پیروی از مکتب امامان پیروی از پیامبر و اطاعت فرمان خدا است چرا که آنها از خود چیزی نمی گویند .
در حدیث دیگری مصداق روشن حسرتداران روز قیامت را ((عالمان بی عمل )) معرفی می کند، در کتاب ((محاسن )) از امام باقر (علیه السلام ) آمده است :
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 515@@@
ان اشد الناس حسرة یوم القیامة الذین وصفوا العدل ثم خالفوه، و هو قول الله عزوجل ان تقول نفس یا حسرتا علی ما فرطت فی جنب الله :
((از همه مردم متاءسف تر در روز قیامت کسانی هستند که طریقه حق و عدالت را برای مردم توصیف کردند سپس خود به مخالفت برخاستند و این همان است که خداوند متعال می گوید: ان تقول نفس یا حسرتا علی ما فرطت فی جنب الله . ** همان مدرک صفحه 496 . ***
2 - در آستانه مرگ یا در قیامت ؟
آیا این گفتگوهای سه گانه ای که مجرمان بعد از مشاهده عذاب الهی دارند مربوط به عذاب استیصال در پایان عمرشان است ؟ یا مربوط به زمان ورود در صحنه قیامت ؟
معنی دوم صحیحتر به نظر می رسد، هر چند آیات قبل از آن مربوط به عذاب استیصال است، و آیه بعد از آن مربوط به قیامت، شاهد این سخن آیه 31 سوره انعام است که می فرماید: قد خسر الذین کذبوا بلقاء الله حتی اذا جائتهم الساعة بغتة قالوا یا حسرتنا علی ما فرطنا فیها: ((آنها که لقای پروردگار را انکار کردند گرفتار زیان شدند وضع آنها به همین منوال ادامه می یابد تا زمانی که قیامت به طور ناگهانی فرا رسد، می گویند: ای افسوس که درباره آن کوتاهی کردیم )) .
در روایات فوق نیز شاهدی بر این معنی داشتیم .
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 516@@@