به دنبال تهدیدهائی که خداوند در آیات گذشته نسبت به مشرکان بیان فرمود، و وعده هائی که به پیامبرش داده است در نخستین آیه مورد بحث سخن از تهدیدهای کفار به میان می آورد و می گوید: آیا خداوند برای نجات و حفظ بنده اش در برابر دشمنان کافی نیست ؟ اما آنها تو را به غیر او تهدید می کنند و از غیر او می ترسانند (ا لیس الله بکاف عبده و یخوفونک بالذین من دونه ) .
خداوندی که قدرتش برتر از همه قدرتها است و از نیازها و مشکلات بندگانش بخوبی آگاه است و نسبت به آنها نهایت لطف و مرحمت را دارد چگونه ممکن است بندگان با ایمانش را در برابر طوفان حوادث و موج عداوت دشمنان تنها بگذارد؟ هنگامی که او پشتیبان بنده اش باشد:
اگر تیغ عالم بجنبد ز جای
» نبرد رگی چون نخواهد خدای !
و هنگامی که بخواهد کسی را یاری کند:
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 459@@@
هزار دشمنم ار می کنند قصد هلاک
» گرم تو دوستی از دشمنان ندارم باک !
چه رسد به بتها که موجوداتی بی ارزش و بی خاصیتند .
گر چه شاءن نزول آیه طبق روایتی که گفته شد در مورد تخویف و تهدید به خشم بتها است، ولی مفهوم آیه چنان وسیع و گسترده است که هر نوع تهدید به غیر الله را شامل می شود، و به هر حال این آیه نویدی است برای همه پویندگان راه حق و مؤمنان راستین مخصوصا در محیطهائی که در اقلیت قرار دارند و از هر سو مورد تهدیدند .
این آیه به آنها دلگرمی و ثبات قدم می بخشد، روح آنها را سرشار از نشاط و گامهایشان را استوار می سازد، و اثرات روانی زیانبار تهدیدهای دشمنان را خنثی می کند، آری هنگامی که خدا با ما است از غیر او وحشتی نداریم، و اگر از او بیگانه و جدا شویم همه چیز برای ما وحشتناک است .
در دنباله این آیه و آیه بعد اشاره به مساءله ((هدایت )) و ((ضلالت )) و تقسیم مردم به دو گروه ((گمراه )) و ((هدایت یافته )) و اینکه همه اینها از ناحیه خدا است می کند، تا روشن شود تمامی بندگان نیازمند درگاه اویند، و بی خواست او چیزی در عالم رخ نمی دهد، می فرماید: ((کسی را که خداوند گمراه کند هیچ هدایت کننده ای ندارد)) (و من یضلل الله فما له من هاد) .
((و هر کس را خدا هدایت کند هیچکس نمی تواند او را گمراه سازد .)) (و من یهد الله فما له من مضل ) .
بدیهی است نه آن ضلالت بی دلیل است، و نه این هدایت بی حساب، بلکه هر یک تداومی است بر خواست خود انسان و تلاش او، آن کس که در طریق گمراهی قدم می گذارد و با تمام توان برای خاموش کردن نور حق تلاش می کند، هیچ فرصتی را برای اغفال دیگران از دست نمی دهد، و سر تا پا غرق گناه و عصیان
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 460@@@
است بدیهی است خداوند او را گمراه می سازد، نه تنها توفیقش را از او بر می گیرد بلکه نیروی درک و تشخیص او را از کار می اندازد، بر دل او مهر می نهد و بر چشمانش پرده می افکند که این نتیجه اعمالی است که انجام می دهد
اما کسانی که با خلوص نیت، قصد ((سیر الی الله )) را دارند و اسباب آن را فراهم ساخته و گامهای نخستین را برداشته اند نور هدایت الهی به کمکشان می شتابد و فرشتگان حق به یاری آنها می آیند، وسوسه های شیاطین را از قلوبشان می زدایند، اراده آنها را نیرومند، و گامهایشان را استوار می دارند، و در لغزشگاهها دست لطف الهی زیر بازوی آنها را می گیرد .
اینها مسائلی است که آیات فراوانی از قرآن مجید شاهد و گواه آن است، و چه بیخبرند کسانی که رابطه اینگونه آیات را از آیات دیگر قرآن بریده و آن را گواه بر مکتب جبر گرفته اند، گوئی نمی دانند که آیات قرآن یکدیگر را تفسیر می کنند .
بلکه در ذیل همین آیه مورد بحث شاهد گویائی بر این معنی است، چرا که می فرماید: ((آیا خداوند قادر و صاحب انتقام نیست ))؟ (الیس الله بعزیز ذی انتقام ) .
می دانیم انتقام از ناحیه خداوند به معنی مجازات در برابر اعمال خلافی است که انجام شده این نشان می دهد که اضلال او جنبه مجازات دارد، و عکس العمل اعمال خود انسانها است، و طبعا هدایت او نیز جنبه پاداش و عکس العمل اعمال خالص و پاک و مجاهده در طریق الله دارد . ** راغب در مفردات می گوید که نقمت به معنی عقوبت و کیفر است . ***
@@تفسیر نمونه جلد 19 صفحه 461@@@
نکته :