بعد از ماجرای مبارزه موسی با ساحران و پیروزی قاطع و چشمگیرش بر آنها و ایمان آوردن آن جمعیت عظیم، موسی و آئین او رسما وارد افکار مردم مصر شد، هر چند اکثریت ((قبطیان )) آن را نپذیرفتند، ولی همیشه برای آنها یک مساله بود، و بنی اسرائیل تحت رهبری موسی، به اتفاق اقلیتی از مصریان، به طور دائم با فرعونیان درگیر بودند.
سالها بر این منوال گذشت و حوادث تلخ و شیرینی روی داد، که قرآن بخشهائی از آن را در سوره اعراف از آیه 127 به بعد آورده است .
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 257@@@
آیات مورد بحث به آخرین فراز از این ماجراها یعنی برنامه خروج بنی اسرائیل از مصر، اشاره کرده میفرماید: ((ما به موسی، وحی فرستادیم که بندگانم را شبانه از مصر بیرون ببر)) (و لقد اوحینا الی موسی ان اسر بعبادی ).
بنی اسرائیل آماده حرکت به سوی سرزمین موعود (فلسطین ) شدند، اما هنگامی که به کرانه های نیل رسیدند فرعونیان، آگاه گشتند و فرعون با لشگری عظیم آنها را تعقیب کرد، آنها خود را در محاصره دریا و دشمن دیدند، از یک سو رود عظیم نیل، از سوی دیگر دشمن نیرومند خونخوار و خشمگین !
اما خدا که میخواست این جمعیت ستم کشیده محروم و با ایمان را از چنگال ظالمان رهائی بخشد، و ستمگران را به دیار فنا بفرستد.
به موسی چنین دستور داد: ((راهی خشک برای آنها، در دریا بگشا!)) (فاضرب لهم طریقا فی البحر یبسا).
راهی که هر گاه در آن گام بگذاری ((نه از تعقیب فرعونیان میترسی، نه از غرق شدن در دریا)) (لا تخاف درکا و لا تخشی ).
جالب اینکه : نه تنها راه گشوده شد، بلکه این راه، به فرمان خدا، راه خشکی بود، با اینکه معمولا چنین است که اگر آب رودخانه یا دریا کنار برود باز اعماق آن تا مدتها غیر قابل عبور است .
((راغب )) در ((مفردات )) می گوید: ((درک )) (بر وزن مرگ ) به معنی پائینترین عمق دریا است، و به طنابی که متصل به طناب دیگری میکنند تا به آب برسد ((درک )) (بر وزن محک ) گفته می شود، و همچنین به خساراتی که دامنگیر انسان می شود، درک می گویند، ((درکات نار)) در برابر درجات جنت به معنی مراحل پائین دوزخ است .
ولی با توجه به اینکه (طبق آیه 61 سوره شعراء) بنی اسرائیل به هنگامی که از آمدن لشگر فرعون با خبر شدند به موسی گفتند: انا لمدرکون : ما
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 258@@@
در چنگال فرعونیان گرفتار شدیم به نظر میرسد که منظور از درک در آیه مورد بحث آنست که شما چنین گرفتاری پیدا نخواهید کرد، و منظور از لا تخشی آنست که خطری از ناحیه دریا نیز شما را تهدید نمی کند.
و به این ترتیب موسی و بنی اسرائیل وارد جادههائی شدند که در درون دریا با کنار رفتن آبها پیدا شدند، در این هنگام فرعون به همراه لشکریانش به کنار دریا رسید و با این صحنه غیر منتظره و شگفتانگیز روبرو شد و فرعون لشکریان خود را به دنبال بنی اسرائیل فرستاد و خود نیز وارد همان جادهها شد (فاتبعهم فرعون بجنوده ).**در تفسیر جمله بالا احتمال دیگری نیز داده شده که (باء) در (بجنوده) به معنی (مع) بوده باشد و مجموع جمله چنین معنی می دهد :(فرعون همراه لشگرش بنی اسرائیل را تعقیب کردند) هر چند میان این دو تفسیر تفاوت چندانی نیست***
مسلما ارتش فرعون در آغاز اکراه داشت که در این جای خطرناک ناشناخته گام بگذارد و بنی اسرائیل را تعقیب کند، حداقل مشاهده چنین معجزه شگرفی کافی بود که آنها را از ادامه این راه باز دارد.
ولی فرعون که باد غرور و نخوت مغزش را پر کرده بود، و در لجاجت و خیرهسری غوطهور بود، بیاعتنا از کنار یک چنین معجزه بزرگی گذشت، و لشکر خود را تشویق به ورود در این جاده های ناشناخته دریائی کرد!
از این سو آخرین نفر لشکر فرعون وارد دریا شد، و از آن سو آخرین نفر از بنی اسرائیل خارج گردید.
در این هنگام به امواج آب فرمان داده شد به جای نخستین بازگردند. امواج همانند ساختمان فرسودهای که پایه آنرا بکشند یکبار فرو ریختند ((و دریا آنها را در میان امواج خروشان خود پوشاند پوشاندنی کامل )) (فغشیهم من
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 259@@@
الیم ما غشیهم ).**(یم) به معنی دریا و همچنین رودخانه عظیم است بعضی از محققان معتقذنذ این یک لغت قدیم مصری است نه عربی-برای توضیح بیشتر به جلد ششم پاورقی صفحه 327 مراجعه فرمائید***
و به این ترتیب، یک قدرت جبار ستمگر با لشکر نیرومند و قهارش در میان امواج آب غوطهور شدند و طعمه آمادهای برای ماهیان دریا!
آری ((فرعون، قوم خود را گمراه ساخت و هرگز هدایتشان نکرد)) (و اضل فرعون قومه و ما هدی ).
درست است که جمله ((اضل )) و جمله ((ماهدی )) تقریبا یک مفهوم را می رساند، و شاید به همین جهت بعضی از مفسرین آن را تاکید دانسته اند، ولی ظاهر این است که این دو، با هم تفاوتی دارد و آن اینکه اضل اشاره به گمراه ساختن است، و ما هدی اشاره به عدم هدایت بعد از روشن شدن گمراهی است .
توضیح اینکه : یک رهبر، گاهی اشتباه می کند، و پیروانش را به جاده انحرافی میکشاند، اما به هنگامی که متوجه شد فورا آنها را به مسیر صحیح باز میگرداند، اما فرعون آنچنان لجاجتی داشت که پس از مشاهده گمراهی باز حقیقت را برای قومش بیان نکرد، و همچنان آنها را در بیراهه ها کشاند تا خودش و آنها نابود شدند.
و به هر حال، این جمله در واقع سخن فرعون را که در سوره غافر آیه 29 آمده نفی می کند و ما اهدیکم الا سبیل الرشاد: ((من شما را جز به راه راست هدایت نمی کنم )) حوادث نشان داد که این جمله دروغ بزرگی بوده همانند دروغهای دیگرش .
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 260@@@