در آخرین آیه بحث گذشته خواندیم مؤمنان راستین از ((فزع اکبر)) (وحشت بزرگ ) غمگین نمی شوند آیه مورد بحث توصیفی از آن روز وحشت بزرگ است، و در حقیقت علت عظمت این وحشت را مجسم می سازد، می گوید: ((این امر، روزی تحقق می یابد که ما آسمان را درهم می پیچیم همانگونه که طومار نامه ها درهم پیچیده می شود))! (یوم نطوی السماء کطی السجل للکتب ).**(سجل)(بر وزن سطل) به معنی دلو بزرگ و پر آب است و (سجل) (با کسر سین و جیم و تشدید لام) به معنی قطعه سنگهائی است که روی آن می نوشتند سپس به تمام اوراقی که مطالب را روی آن می نگارند گفه شده است (مفردات راغب و قاموس) باید توجه داشت که در ترکیب جمله (کطی السجل للکتب) احتمالاتی داده شده است اما مناسب تر از همه آنست که (طی) که مصدر است به (سجل) که مفعول آن است اضافه شده و لام در (للکتب) یا برای اضافه است یا برای بیان علت(دقت کنید)***
در زمانهای گذشته برای نوشتن نامه ها و همچنین کتابها، از اوراق طومار مانند استفاده می کردند، این طومارها را قبل از نوشتن به هم می پیچیدند و شخص کاتب تدریجا آن را از یک طرف می گشود و مطالب مورد نظر را روی آن می نوشت
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 513@@@
و بعد از پایان کتابت نیز آن را می پیچیدند و کنار می گذاشتند و لذا هم نامه ها و هم کتابهایشان شکل طومار داشت این طومار، ((سجل )) نامیده می شد که برای کتابت از آن استفاده شده بود.
در این آیه تشبیه لطیفی نسبت به درنوردیدن طومار عالم هستی در پایان دنیا شده است، در حال حاضر این طومار گشوده شده و تمام نقوش و خطوط آن خوانده می شود و هر یک در جائی قرار دارد، اما هنگامی که فرمان رستاخیز فرا رسد، این طومار عظیم با تمام خطوط و نقوشش، در هم پیچیده خواهد شد.
البته پیچیدن جهان به معنی فنا و نابودی آن نیست چنانکه بعضی پنداشته اند بلکه به معنی درهم کوبیده شدن و جمع و جور شدن آن است، و به تعبیر دیگر شکل جهان به هم می خورد اما مواد آن نابود نمی شود، این حقیقتی است که از تعبیرات مختلف در آیات معاد (مخصوصا بازگشت انسان از استخوان پوسیده و از قبرها) به خوبی مشاهده می شود.
سپس اضافه می کند ((همانگونه که ما در آغاز آن را ایجاد کردیم باز هم برمی گردانیم )) و این کار مشکل و سختی در برابر قدرت عظیم ما نیست (کما بداءنا اول خلق نعیده ).
در حقیقت این تعبیر شبیه تعبیری است که در آیه 29 سوره اعراف آمده است کما بداءکم تعودون : ((همانگونه که شما را در آغاز ایجاد کرد باز می گرداند.)) و یا همانند: و هو الذی یبدء الخلق ثم یعیده و هو اهون علیه : ((او کسی است که آفرینش را ایجاد کرد سپس آن را بازمی گرداند و این بر او آسانتر است )) (روم - 27).**البته همانگونه که در گذشته نیز اشاره کرده ایم در مورد قدرت بی پایان خداوند مشکل و آسان وجود ندارد بلکه همه کاملا یکسان است بنابراین تعبیری که در آیه فوق به کار رفته است در واقع از دیدگاه انسانها است(دقت کنید)***
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 514@@@
اما اینکه بعضی از مفسران احتمال داده اند که منظور از این بازگشت، بازگشت به فناء و نیستی، یا به هم پیچیدگی همچون آغاز آفرینش است، بسیار بعید به نظر می رسد.
و در پایان آیه می فرماید: این وعده ای است که ما داده ایم و قطعا آن را انجام خواهیم داد (وعدا علینا انا کنا فاعلین ).**(وعدا) مفعول فعل (وعدنا) است که در تقدیر می باشد*****این جمله در واقع چند گونه تاکید در بردارد واژه (وعد) و سپس تعبیر به (علینا) (برما) و سپس تاکید با (انا) و دیگر استفاده از فعل ماضی در (کنا) و همچنین کلمه (فاعلین)***
از بعضی روایات استفاده می شود که منظور از بازگشت خلق به صورت اول آن است که انسانها بار دیگر پا برهنه و عریان - آن گونه که در آغاز آفرینش بودند - باز می گردند، ولی بدون شک منظور این نیست که مفهوم آیه منحصر در این معنی باشد، بلکه این یکی از چهره های بازگشت آفرینش به صورت نخست است .**مجمع البیان ذیل آیات مورد بحث***
@@تفسیر نمونه جلد 13 صفحه 515@@@