حضرت در كلمات قصار نهجالبلاغه میفرمایند: «اِسْتَنْزِلُوا الرِّزْقَ بِالصَّدَقَة»(39) رزق خود را با صدقه فرود آورید. یعنی میتوانید كاری بكنید كه رزق برایتان سخت و دیردسترس نباشد، بلكه به راحتی در دسترس شما قرار گیرد و آن از طریق صدقهدادن ممكن میشود. انسانها عموماً فكر میكنند با بخل و نگهداشتن مالی كه در اختیار دارند، مال و رزق خود را حفظ میكنند، ولی امام(ع) قاعدة دیگری را پیشنهاد میكنند و میفرمایند: از طریق صدقهدادن شرایطی در نظام عالم فراهم میشود كه رزقت را آسان بهدست میآوری، چون بخل، انسان را مادّی و دنیایی میكند و راههای معنویِ ایجاد رزق را بر روی او می بندد و با صدقهدادن، عوامل معنوی موجب میشوند كه رزق آسانتر بهدستآید، همچنانكه با گناه، عموماً رزق از دسترس انسانها دور میشود. رسولخدا(ص) فرمودند: «اِنَّ الرَّجُلَ لَیُحْرَمُ الرِّزقَ بِالذَّنْبِ یُصِیبُهُ ...»(40) یعنی؛ انسان با گناهانی كه انجام میدهد از رزقش محروم میگردد. البته ظاهراً به معنای این نیست كه ما از اصل رزق خود محروم میشویم، بلكه به این معنا است كه ما گرفتار رزق خود میشویم، و تمام عمرمان صرف تأمین رزق دنیایی میشود. بنا بر فرمایش امام معصوم، اگر از رزق دنیا یك لقمه هنوز برای انسان مانده، عمرش آنقدر طولانی میشود كه آن لقمه را بخورد و بعد بمیرد. نكته قابل توجّه این است كه آنچه برای انسان نوشتهاند و برای او تقدیر كردهاند، آن را بهدست میآورد، ولی یك وقت به سختی و با گناه بهدست میآورد و یك وقت به راحتی و با انجام اعمال الهی بهدست میآورد. رسولخدا(ص) میفرمایند:
«إنَّ رُوحَ الْقُدُسِ نَفَثَ فی رَوْعی إِنَّ نَفْساً لَنْ تَمُوتَ حَتّی تَسْتَكْمِلَ اَجَلَها وَ تَسْتَوْعِبَ رِزْقَها، فَاتَّقُوااللهَ وَ اَجْمِلوا فِی الطَّلبِ وَ لا یَحْمِلَنَّ اَحَدَكُمْ اِسْتِبْطاءُ الرِّزْقِ اَنْ یَطْلُبَهُ بِمَعْصِیَةِ اللهِ فَإِنَّ اللهَ تَعالی لایُنالُ ما عِنْدَهُ اِلاّ بِطاعَتِهِ»(41) یعنی؛ حضرت جبرائیل در روح من دمید كه هیچ كس نمیمیرد مگر اینكه اَجَلش تمام شود و رزقش به انتها برسد، پس تقوای الهی پیشه كنید و حرص و هوس را كنترل نمایید و در طلب رزق، راه اعتدال پیشه كرده، هرگز دیر شدن رزق، شما را به معصیت الهی نكشاند، به درستی كه خدایتعالی شما را نمیرساند به آنچه نزدش است مگر با طاعت و فرمانبرداریش.
پس ملاحظه میكنید هیچكس نمیمیرد تا اینكه رزق مقدّرش را بخورد، امّا گاهی انسانها صبر ندارند و میخواهند با گناه، رزقشان را بهدست آورند و از این قاعده مهم الهی غفلت میكنند كه عجلة آنها موجب پدید آمدن رزقشان نمیشود، بلكه موجب گرفتار شدنشان به رزق حرام خواهد گشت.
رسول خدا(ص) میفرمایند: «لا یَحْمِلَنَّكُمْ اِسْتِبْطاءُ اَمْرٍ عَلی اِسْتِعْجالِهِ فَإِنَّاللهَ عَزَّ وَ جَلَّ لایَعْجَلُ بِعَجَلَةِ اَحَدٍ»؛(42) یعنی تصوّر تأخیر كاری وادارتان نكند كه آن را به شتاب بخواهید، كه خدایتعالی به جهت عجلة كسی، عجله نمیكند.
مشكل این است كه آدمها صبر در بندگیشان كم است و لذا آنچه را برایشان به صورت حلال مقدّر شده است از طریق حرام بهدست میآورند. یعنی؛ تحرّك غیر معتدل شما، رزق شما را افزون نمیكند، بلكه رزق شما را حرام میكند. مدیر عامل شركت خودرو سازی «دوو» در كتاب «سنگفرش خیابانها از طلاست» میگوید: «آنقدر من مشغول كار هستم كه در حین مسافرتم با كمی آب و صابون در حالیكه مرا از فرودگاه تا جلسه كنفرانس میبرند استحمام میكنم و لذا من همینطور طلا جمع میكنم.» آیا ما نباید از خودمان بپرسیم چه شده است كه یك انسان، زندگی خود را اینطور تفسیر میكند كه فقط به قول خودش طلا جمع میكند، به طوری كه فرصت یك استحمام به طور طبیعی را ندارد؟ آیا پیامبران و ائمه معصومین(ع) نیامدند ما را از همین هلاكتها نجات دهند، آیا بنا بود ما خود را شایستة حیات متعالی در ابدیت خود كنیم و یا در این دنیا طلا جمع كنیم، پس چه موقع زندگی كنیم؟! این كارها اسمش تحرّك و توسعه است، ولی رسمش دوری از انسانیت است. پس باید تلاش كنیم تا بفهمیم امام برای درست زندگی كردن چه میگوید. امام میفرماید: گناه رزق را دیردسترس میكند و صدقه، رزق را نازل مینماید، یعنی به راحتی آن رزق در نزد تو میآید.