انسان بیش تر اوقات به ارزش و اهمیت بسیاری از فضایل اخلاقی واقف است، اما برای رسیدن به آنها انگیزه و همت لازم را ندارد. به بیان دیگر، انسان می‌خواهد به مواعظ اخلاقی انبیا و اولیای الهی(علیهم السلام) عمل کند، اما چون از انگیزه و همت قوی در این زمینه برخوردار نیست، امور مربوط به زندگی دنیا را بر آنها مقدم می‌دارد. این جا است که این سؤال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان به مقامات عالیه نایل شد و نسبت به این مهم تصمیمی جدّی اتخاذ نمود؟
برای پاسخ به این سؤال ابتدا باید بدانیم که هر تصمیمی نیاز به زمینه‌ها و مقدماتی دارد؛ یعنی یک سلسله شناخت‌هایی که انسان باید آنها را مدنظر قرار دهد تا زمینه ساز ایجاد اراده و تصمیم قوی در او باشد. یکی از مسایلی که انسان باید نسبت به آن شناخت داشته باشد، نعمت‌های خدا است؛ یعنی این که بداند خداوند چه نعمت‌های فراوانی به او عطا کرده است. این امر منوط به این است که انسان درباره نعمت‌هایی که خداوند به او ارزانی داشته تفکر کند و آنها را در نظر آورد.
برای نمونه، برخورداری از ایمان و مذهب صحیح، از نعمت‌های بسیار بزرگی است که خدا به ما ارزانی داشته است. به علاوه، نعمت‌های خداوند محدود به دوران حیات ما
﴿ صفحه 235﴾
نیست بلکه دوران پیش از تولد ما را نیز شامل می‌شود؛ مثلاً، اگر زندگی پدر و مادر ما براساس مسایل معقول و مشروع نبود، قطعاً ما این گونه نمی‌شدیم و چه بسا از نظر عقلی و جسمی نیز در سلامت کامل نبودیم.
علاوه بر دو نوع نعمت قبل و بعد از آفرینش انسان در این دنیا، خداوند وعده نعمت‌های دیگری را هم داده است که در آخرت به ما عطا خواهد فرمود. این نعمت‌ها قابل وصف و احصا نیستند و ما نمی‌توانیم به درستی عظمت و ارزش آنها را درک کنیم. شرط رسیدن به نعمت‌های آخرت، عمل به تکالیفی است که خداوند برای ما در دنیا مقرر فرموده است. البته خداوند انجام تکالیف سخت و طاقت فرسا را شرط رسیدن به نعمت‌های ابدی قرار نداده است: یُرِیدُ اللّهُ بِکُمُ الْیُسْرَ وَ لا یُرِیدُ بِکُمُ الْعُسْرَ؛**بقره (2)، 185.*** خدا برای شما آسان می‌خواهد و برای شما دشواری نمی‌خواهد. سهل و آسان قراردادن تکالیف نیز خود نعمتی بزرگ برای ما است؛ زیرا اگر بنا بود برای رسیدن به نعمت‌های اخروی تکالیف شاقّ و طاقت فرسایی انجام دهیم، چه بسا از عهده آنها برنمی‌آمدیم و از آن نعمت‌ها محروم می‌شدیم. حتی در مورد انجام همین تکالیف آسان هم خداوند فرموده اگر از من کمک بخواهید شما را یاری خواهم کرد.