هدف خلقت؛ تجلی اسماء و صفات الهی(150) است و هر موجودی كه بیشتر اسماء و صفات الهی را متجلی سازد، در امر خلقت بیشتر مورد نظر و توجه حق است، و بقیه‌ی موجودات مقدمه برای خلقت آن موجود هستند. جان انسان استعداد تجلی همه‌ی اسماء و صفات الهی را دارا است و ملائكه هم به سبب همین استعداد بود که بر آدم سجده كردند، از طرفی همه‌ی انسان‌ها به صورت بالفعل به چنین مقامی نمی‌رسند، تنها «انسان كامل» است كه به صورت بالفعل به این مقام دست یافته و قلبش آینه‌ی جذب همه‌ی صفات و اسماء الهی شده و چون هدف خلقت ظهور همه‌ی اسماء و صفات الهی است و چون قلب انسان كامل محل قبول و ظهور كامل اسماء و صفات است، پس انسان كامل هدف و غایت خلقت بوده و هست، و لذا ائمه‌ی اطهار(ع) از آن جهت که واسطه‌ی فیض‌اند هدف و غایت خلقت الهی می‌باشند.
در هر زمانی حجتی در صحنه‌ی هستی هست كه هم واسطه‌ی فیض و هم هدف و غایت خلقت است و این است كه اگر زمین بدون امام باشد -یعنی بدون غایت باشد- متلاشی می‌شود. امام باقر(ع) می‌فرمایند: «لَوْ بَقِیَتِ الْاَرْضُ بِغَیْرِ اِمامٍ مِنّا لَساخَت»(151) اگر زمین بدون امامی از ما باشد متلاشی می‌گردد یا امام صادق(ع) می‌فرمایند: «اَلْحُجَّهُ قَبْلَ الْخَلْقِ وَ مَعَ الْخَلْقِ وَ بَعْدَالْخَلْقِ»(152) حجت خدا قبل از خلق و بعد از خلق و همراه خلق موجود است یعنی نمی‌شود حجت خدا در عالم نباشد.
از آن‌جایی که قرآن می‌فرماید: «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَكُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعاً »(153) خداوند هر آنچه در زمین است برای شما آفرید. یا می‌فرماید: «الَّذِی جَعَلَ لَكُمُ الأَرْضَ فِرَاشاً وَالسَّمَاء بِنَاء وَأَنزَلَ مِنَ السَّمَاء مَاء فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّمَرَاتِ رِزْقاً لَّكُمْ»(154) خداوندی که زمین را برای شما گستراند و آسمان را برای شما بنا کرد و از آسمان آب نازل کرد پس به کمک آن آب میوه‌ها را برای شما از زمین خارج کرد تا رزق شما باشد. پس هدف از آفرینش انسان و آفرینش جهان برای او، این نبوده كه در حیات دنیوی كام‌جویی بیشتر كند، بلكه فلسفه‌ی آفرینش جهان برای انسان این بوده كه راه حق‌شناسی و حق‌پرستی را بپوید و از این رهگذر كمال مطلوب خویش را كه همانا قرب به خدا و لقاء الله است بپیماید.
خداوند نخست آدمیان را مخاطب قرارداده و آنان را به عبادت پروردگاری كه آنان را خلق كرده است، فرامی‌خواند و می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ اعْبُدُواْ رَبَّكُمُ الَّذِی خَلَقَكُمْ وَالَّذِینَ مِن قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»(155) سپس یادآور می‌شود كه پروردگاری كه آنان باید او را پرستش كنند، كسی است كه زمین و آسمان را برای آنان آفریده و از آسمان آب نازل می‌كند و از زمین، گیاه و میوه می‌رویاند تا رزق بشر تأمین گردد. بنابراین نباید برای خداوند شریك برگزینند بلکه باید در بستر زندگی زمینی جان خود را با تقوای لازم به عبودیت خداوند منور کنند. قرآن می‌فرماید: هدف آفرینش انسان، آزموده شدن اوست در میدان ایمان و عمل صالح و سبقت در بندگی: «إِنَّا جَعَلْنَا مَا عَلَى الْأَرْضِ زِینَةً لَّهَا لِنَبْلُوَهُمْ أَیُّهُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا»(156) ما آنچه بر زمین قرار دادیم زینت زمین قرار دادیم تا شما را بیازماییم که کدام یک بهترین عمل را خواهید داشت. سیوطی در ذیل این آیه نقل می‌كند یكی از اصحاب در باره معنی آیه از پیامبر(ص) پرسید و حضرت فرمودند: «لِیَبْلوكم اَیُّكُم اَحْسَنُ عقلاً وَ اورع عن محارم الله وَ اَسْرَعَكُمْ فی طاعة الله»(157) خداوند می‌خواهد شما را بیازماید تا روشن شود كه كدام از شما عاقل‌ترید و در پرهیز از محارم الهی پرهیزگارتر و در اطاعت خدا شتابان‌تر می‌باشید. یعنی در این آزمون بزرگ الهی، با پشتوانه‌ی عقل و تقوا و طاعت می‌توان پیروز گردید. این عقل و تقوا و طاعت است كه ستایش و پرستش خداوند را به عنوان شكرگزاریِ نعمت‌های الهی بر انسان واجب می‌كند و انسان را به دور اندیشی و آینده نگری برمی‌انگیزد تا سعادت ابدی خویش را قربانی لذت‌های زودگذر و حیات كوتاه دنیوی نكند و با چنین تأملات عقلی است كه انسان می‌كوشد در پرهیزكاری و فرمانبرداری از خداوند، گوی سبقت را از دیگران برباید و به سعادت برین دست یابد.
از طرفی انسان كامل، كسی است كه در عقیده و عمل، هرگز از مسیر حق منحرف نگردد و راه حق را به درستی می‌شناسد و به نیكوترین وجه ممكن آن را می‌پیماید. چنین انسانی است كه جهان برای او آفریده شده است و برقراری جهان هستی به میمنت وجود اوست. انسان كامل، حجت خداوند در زمین است، و اگر لحظه‌ای حجت خداوند در زمین نباشد، وجود زمین لغو خواهد بود، و چون كار لغو از خداوند صادر نمی‌شود، جهان هرگز بدون حجت خدا نخواهد ماند. در دعای عدیله در مورد وجود اقدس امام عصر(عج) آمده: «ببقائه بقیت الدنیا، و بِیُمْنِهِ رزق الوری، و بوجوده ثَبتتِ الارضُ و السَّماء»(158) به بقای او دنیا باقی است و به بركت او مخلوقات رزق می‌گیرند و به وجود او آسمان و زمین در جای خود ثابت‌اند پس اولاً: امام در هر زمان، مصداق كامل انسانیت است، ثانیاً: هدف آفرینش جهان، انسان كامل است. در نتیجه: وجود امام، فلسفه‌ی خلقت جهان به شمار می‌رود.