از نکات حساسی که در آیات مختلف قرآن از جمله آیه مورد بحث، به آن هشدار داده شده این است که مؤمنان مراقب باشند که اعمالشان همچون کفار حبط و نابود نشود.
و به تعبیر دیگر اصل عمل مطلبی است، و نگاهداری آن مطلبی مهمتر، یک عمل پاک و سالم و مفید عملی است که از آغاز سالم و بی عیب باشد و محافظت و مراقبت از آن تا پایان عمر بشود.
عواملی که اعمال آدمی را به خطر می افکند یا نابود می سازد بسیار است از جمله :
1 - ((منت گذاردن و آزار دادن است ))، چنانکه قرآن می گوید: یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی کالذی ینفق ماله
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 487@@@
رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الاخر: ((ای کسانی که ایمان آورده اید انفاقها و بخشش های خود را با منت و آزار باطل نسازید، همانند کسی که مال خود را برای نشان دادن به مردم انفاق می کند و ایمان به خدا و روز قیامت ندارد)) (بقره - 264).
در اینجا دو عامل بطلان عمل یکی ((منت و آزار)) و دیگری ((ریا و کفر)) مطرح شده است که اولی بعد از عمل می آید، و دومی مقارن آن، و اعمال نیک را به آتش می کشند.
2 - ((عجب )) عامل دیگری است برای نابودی آثار عمل، چنانکه در حدیث آمده است العجب یاکل الحسنات کما تاکل النار الحطب : ((عجب حسنات انسان را می خورد همانگونه که آتش هیزم را))!.**(روح البیان) جلد 8 صفحه 522***
3 - ((حسد)) نیز یکی از این گونه اعمال است که درباره آن نیز تعبیری شبیه به ((عجب )) آمده که همچون آتش، حسنات را نابود می کند، پیغمبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود: ایاکم و الحسد فان الحسد یاکل الحسنات کما تاکل النار الحطب .**(بحارالانوار) جلد 73 صفحه 255***
اصولا همانگونه که حسنات، سیئات را از بین می برد (ان الحسنات یذهبن السیئات ) (سوره هود - 114) همچنین گاهی سیئات، حسنات را به کلی از اثر می اندازد.
4 - مساءله حفظ ایمان تا پایان عمر مهمترین شرط بقای آثار عمل است چرا که قرآن به صراحت می گوید: ((کسانی که بی ایمان از دنیا بروند تمام اعمالشان حبط و نابود می شود)).**زمر 65***
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 488@@@
از اینجا است که به اهمیت و مشکلات مساءله نگهداری اعمال پی می بریم، و لذا در حدیثی از امام باقر (علیه السلام ) آمده که فرمود: الا بقاء علی العمل اشد من العمل، قال و ما الابقاء علی العمل ؟ قال یصل الرجل بصلة و ینفق نفقة لله وحده و لا شریک له، فکتب له سرا ثم یذکرها فتمحی فتکتب له علانیة، ثم یذکرها فتمحی و تکتب له ریاء!:
((نگهداری عمل از خود عمل سختتر است )).
راوی سؤال می کند منظور از نگهداری عمل چیست .
پاسخ فرمود انسان بخششی می کند و یا انفاقی در راه خداوند یکتا و به عنوان یک انفاق پنهانی برای او ثبت می شود، سپس در جائی آنرا مطرح می کند این انفاق پنهانی حذف می شود و بجای آن انفاق آشکار نوشته می شود، دگر بار در جائی دیگر آنرا مطرح می کند باز حذف می شود و به عنوان ریاء نوشته می شود!.**(کافی) جلد 2 باب ریاء حدیث 16***
آیه مورد بحث اشاره سربستهای به همه این امور کرده می گوید: و لا تبطلوا اعمالکم .**بشرح بیشتر پیرامون مساله حبط را در جلد دوم صفحه 70 ذیل آیه 217 بقره مطالعه فرمائید***
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 489@@@