در آیات پیشین سخن از بت پرستان لجوج، و همچنین منحرفان و مشرکان امت عیسی بود، و در آیات مورد بحث پایان کار آنها را مجسم می کند.
نخست می فرماید: ((اینها چه چیزی را انتظار می کشند، جز اینکه ناگهان قیامت به سراغ آنها آید در حالی که متوجه نیستند))؟! (هل ینظرون الا الساعة ان تاءتیهم بغتة و هم لایشعرون ).
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 109@@@
این سؤال که به صورت استفهام انکاری طرح شده در حقیقت بیان حال واقعی اینگونه افراد است، مثل اینکه در مقام مذمت فردی که گوش به نصیحت هیچ ناصح مشفقی فرا نمی دهد و عوامل نابودی خود را به دست خویش فراهم می سازد می گوئیم : او تنها در انتظار مرگ خویش است !
منظور از ((ساعة )) در این آیه مانند بسیاری دیگر از آیات قرآن روز قیامت است، چرا که حوادث آن به سرعت تحقق می یابد، و گوئی همه در یک ساعت رخ می دهد.
البته این کلمه گاهی به معنی لحظه پایان دنیا نیز آمده است، و از آنجا که این دو فاصله زیادی با هم ندارند ممکن است این تعبیر هر دو مرحله را شامل شود.
به هر حال قیام قیامت که با پایان گرفتن ناگهانی دنیا شروع می شود به دو وصف در آیه فوق توصیف شده است نخست همین ناگهانی بودن آن است (بغتة )، و دیگر عدم آگاهی عموم مردم از زمان وقوع آن می باشد.
ممکن است چیزی ناگهانی رخ دهد ولی قبلا انتظار آن را داشته باشیم و برای مقابله با مشکلات آن آماده شویم، اما بدبختی آنجاست که حادثه فوق العاده سخت و کوبنده ای به طور ناگهانی واقع شود و ما از آن به کلی غافل باشیم .
حال مجرمان درست اینگونه است، چنان غافلگیر می شوند که طبق بعضی از روایات از پیغمبر گرامی اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ): تقوم الساعة و الرجلان یحلبان النعجة، و الرجلان یطویان الثوب، ثم قراء (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ): هل ینظرون الا الساعة تاتیهم بغتة و هم لا یشعرون :
فرمود: ((قیامت به طور ناگهانی رخ می دهد در حالی که (هر کس به کار زندگی خویش مشغول است ) مردانی مشغول دوشیدن گوسفندانند، و مردان دیگری مشغول گستردن پارچه (و گفتگو برای خرید و فروش ) سپس حضرت آیه فوق
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 110@@@
را تلاوت فرمود هل ینظرون الا الساعة تاتیهم بغتة و هم لا یشعرون .**تفسیر (وح البیان) جلد 25 صفحه 89***
و چه دردناک است که انسان در برابر چنین رخدادی که هیچ راه بازگشت ندارد اینچنین غافلگیر گردد و بدون هیچگونه آمادگی در امواج آن فرو رود.
سپس از حالت دوستانی که در مسیر گناه و فساد، و یا زرق و برق دنیا، دست مودت به هم می دهند پرده برداشته می گوید: همه دوستان در آن روز دشمن یکدیگرند مگر پرهیزگاران ! (الاخلاء یومئذ بعضهم لبعض عدو الا المتقین ).**(اخلاء) جمع (خلیل) از ماده (خلة) به معنی مودت و دوستی است و ریشه اصلی آن (خلل) (بر وزن شرف) به معنی فاصله میان دو جسم است و از آنجا که محبت و دوستی گوئی در لابلای قلب انسان نفوذ می کند این واژه در آن به کار رفته است***
این آیه که توصیفی از صحنه های قیامت است به خوبی نشان می دهد که منظور از ساعت در آیه قبل نیز روز رستاخیز است، روز از هم گسستن پیوندهای دوستی، مگر پیوندهائی که برای خدا و به نام خدا برقرار شده است .
تبدیل شدن اینگونه دوستیها به عداوت در آن روز طبیعی است، چرا که هر کدام از آنها دیگری را عامل بدبختی و بیچارگی خود می شمرد: تو بودی که این راه را به من نشان دادی و مرا به سوی آن دعوت کردی، تو بودی که دنیا را در نظر من زینت دادی و مرا به آن تشویق نمودی، آری تو بودی که مرا غرق غفلت و غرور ساختی و از سرنوشتم بیخبر کردی، هر یک از آنها به دیگری اینگونه مطالب را می گوید.
تنها پرهیزگارانند که پیوند دوستی آنها جاودانی است، چرا که بر محور ارزشهای جاودانی دور می زند، و نتایج پربارش در قیامت آشکارتر می شود و آن
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 111@@@
را استحکام بیشتری می بخشد.
طبیعی است که دوستان در امور زندگی کمک یکدیگرند اگر دوستی بر اساس شر و فساد باشد شریک در جرم یکدیگرند، و اگر بر اساس خیر و صلاح باشد شریک در پاداش یکدیگر می باشند، بنابراین جای تعجب نیست که دوستی از قسم اول در آنجا تبدیل به دشمنی گردد، و از قسم دوم به دوستی محکمتر.
امام صادق (علیه السلام ) می فرماید: الا کل خلة کانت فی الدنیا فی غیر الله عز و جل فانها تصیر عداوة یوم القیامة : ((بدانید هر دوستی که در دنیا برای خاطر خدا نباشد در قیامت تبدیل به عداوت و دشمنی می شود)).**تفسیر (علی بن ابراهیم) طبق نقل (نورالثقلین) جلد 4 صفحه 612***
آیه بعد در حقیقت تفسیری است برای اوصاف و حالات متقین و بیانی است از سرنوشت پرافتخار آنها.
در آن روز خداوند به آنها می گوید: ((ای بندگان من ! امروز نه ترسی بر شما است، و نه غم و اندوهی خواهید داشت )) (یا عباد لا خوف علیکم الیوم و لا انتم تحزنون ).
چه پیام جالبی ؟! پیامی بدون واسطه از سوی خداوند، پیامی که با بهترین توصیفها آغاز می شود، ای بندگان خدا! پیامی که مهمترین نگرانی انسان را در آن روز پرنگرانی زائل می کند، پیامی که هرگونه غم و اندوه از گذشته را از دل می زداید، آری این پیام دارای چهار مزیت بالا است .
در آخرین آیه مورد بحث این پرهیزگاران و بندگان گرامی را با دو جمله دیگر مشخصتر ساخته، می فرماید: ((همانها که به آیات ما ایمان آوردند و در برابر فرمان و دستور ما تسلیم بودند)) (الذین آمنوا بایاتنا و کانوا مسلمین ).
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 112@@@
آری آنها هستند که به چنان خطاب پرافتخاری مخاطب و مشمول چنان نعمتهائی می شوند.
در حقیقت دو جمله فوق تعریف گویائی از اعتقاد و عمل آنها است، ایمان مبانی استوار اعتقادی آنها را روشن می سازد، و اسلام تسلیمشان را در عمل در برابر فرمان حق و اجراء دستورات او.
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 113@@@