جنگ در اسلام هیچگاه به عنوان یک ((ارزش )) تلقی نمی شود، بلکه از این نظر که مایه ویرانی و اتلاف نفوس و نیروها و امکانات است یک ((ضد ارزش )) محسوب می شود، لذا در بعضی از آیات قرآن در ردیف عذابهای الهی قرار گرفته، در سوره
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 409@@@
انعام آیه 65 می خوانیم : قل هو القادر علی ان یبعث علیکم عذابا من فوقکم و من تحت ارجلکم او یلبسکم شیعا و یذیق بعضکم باس بعض : ((بگو خداوند قادر است عذابی از طرف بالا (همچون صاعقه ) یا از زیر پای شما (همچون زلزله ) بر شما بفرستد، یا شما را به صورت دسته های پراکنده قرار دهد، و طعم جنگ و خونریزی را به گروهی از شما وسیله گروه دیگر بچشاند))!.
در اینجا جنگ چیزی در ردیف ((صاعقه )) و ((زلزله )) و بلاهای زمینی و آسمانی شمرده شده است .و به همین دلیل در اسلام تا آنجا که امکان دارد از جنگ پرهیز می شود.
ولی آنجا که موجودیت امتی به خطر می افتد، یا اهداف والای مقدسش در معرض سقوط قرار می گیرد، در اینجا جنگ یک ارزش می شود و عنوان ((جهاد فی سبیل الله )) به خود می گیرد.
به همین دلیل در اسلام انواعی از جهاد وجود دارد: ((جهاد ابتدائی آزادی بخش ))، ((جهاد دفاعی ))، ((جهاد برای خاموش کردن آتش فتنه و شرک و بت پرستی )) که شرح آنها را در جای دیگر گفته ایم**جلد دوم تفسیر نمونه صفحه 14 به بعد (ذیل ایه 193 بقره)***
بنابراین جهاد اسلامی بر خلاف آنچه دشمنان معاند تبلیغ می کنند هرگز به معنی تحمیل عقیده نیست، و اصولا عقیده تحمیلی در اسلام ارزشی ندارد، بلکه جهاد مربوط به مواردی است که دشمن جنگ را بر امت اسلامی تحمیل می کند، یا آزادیهای خداداد را از او می گیرد، یا می خواهد حقوق او را پایمال کند، و یا ظالمی گلوی مظلومی را می فشارد که بر مسلمانان فرض است به یاری مظلوم بشتابند، هر چند منجر به درگیری با قوم ظالم شود.
در آیات گذشته در یک عبارت ظریف و کوتاه نیز این معنی منعکس شده است آنجا که می گوید کسانی که کافر شدند از باطل پیروی می کنند و مؤمنان
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 410@@@
پیرو حقند، و به این ترتیب جنگ، جنگ حق و باطل است، نه وسیله ای برای کشورگشائی و توسعه طلبی و غارت کردن سرمایه های دیگران و زورگوئی و قلدری .
و نیز به همین دلیل در روایتی که در تفسیر آیات آوردیم خواندیم که آتش جنگ در جامعه انسانی خاموش نمی شود مگر آن زمان که دجالان درهم کوبیده شوند و محیط روی زمین از لوث وجود آنان پاک گردد.
این نکته قابل توجه است که در اسلام مساءله همزیستی مسالمت آمیز با پیروان ادیان آسمانی دیگر مورد تاءکید قرار داده شده، و در آیات و روایات و فقه اسلامی بحثهای مشروحی در این زمینه تحت عنوان ((احکام اهل ذمه )) آمده است .
اگر اسلام طرفدار تحمیل عقیده، و توسل به زور و شمشیر برای پیشرفت اهدافش بود قانون اهل ذمه و همزیستی مسالمت آمیز چه معنی داشت ؟