تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد21
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

آیه 11-14

آیه و ترجمه

وَ قَالَ الَّذِینَ کفَرُوا لِلَّذِینَ ءَامَنُوا لَوْ کانَ خَیراً مَّا سبَقُونَا إِلَیْهِ وَ إِذْ لَمْ یَهْتَدُوا بِهِ فَسیَقُولُونَ هَذَا إِفْکٌ قَدِیمٌ(11)

وَ مِن قَبْلِهِ کِتَب مُوسی إِمَاماً وَ رَحْمَةً وَ هَذَا کِتَبٌ مُّصدِّقٌ لِّساناً عَرَبِیًّا لِّیُنذِرَ الَّذِینَ ظلَمُوا وَ بُشرَی لِلْمُحْسِنِینَ(12)

إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ استَقَمُوا فَلا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ(13)

أُولَئک أَصحَب الجَْنَّةِ خَلِدِینَ فِیهَا جَزَاءَ بِمَا کانُوا یَعْمَلُونَ(14)

ترجمه :

11 - کافران درباره مؤمنان چنین گفتند: اگر (اسلام ) چیز خوبی بود هرگز آنها بر ما پیشی نمی گرفتند! و چون خودشان به وسیله آن هدایت نشدند می گویند این یک

@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 316@@@

دروغ قدیمی است !

12 - و پیش از آن کتاب موسی که پیشوا و رحمت بود (نشانه های آن را بیان کرده ) و این کتاب هماهنگ با نشانه های تورات است، در حالی که به زبان عربی و فصیح و گویاست تا ظالمان را انذار کند و نیکوکاران را بشارت دهد.

13 - کسانی که گفتند پروردگار ما الله است، سپس استقامت به خرج دادند نه ترسی برای آنهاست و نه غمی دارند.

14 - آنها اهل بهشتند، و جاودانه در آن می مانند، این پاداش ‍ اعمالی است که انجام می دادند.

شان نزول :

مفسران برای نخستین آیه مورد بحث شان نزولهای متعددی نقل کرده اند: 1 - این آیه در مورد ((ابوذر غفاری )) است که در مکه اسلام آورد و قبیله او (بنی غفار) نیز به دنبال او ایمان آوردند، (و از آنجا که قبیله بنی غفار بادیه نشین و فقیر بودند کفار قریش که مردانی ثروتمند و شهرنشین بودند گفتند: اگر اسلام چیز خوبی بود این بیسر و پاها بر ما سبقت نمی گرفتند!) در اینجا بود که آیه فوق نازل شد و به آنها پاسخ گفت .

2 - یک کنیز رومی در مکه بود به نام ذی النیرة**(ذی النیرة) از زنانی بود که زود اسلام را پذیرفت و به همین جهت ابوجهل او را شکنجه و آزار می داد*** که دعوت پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) را به سوی اسلام اجابت کرد بزرگان قریش گفتند: اگر آنچه را محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آورده چیز خوبی بود ((ذی النیرة ها)) بر ما مقدم نمی شدند!

3 - گروهی از قبایل بادیه نشین مکه پیش از مردم شهر به اسلام روی آوردند، اشراف مکه گفتند: اگر اسلام چیز خوبی بود این شتر چرانها! بر ما سبقت نمی گرفتند.

@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 317@@@

4 - جمعی از مردان پاکدل اما فقیر و تهیدست همچون ((بلال )) و ((صهیب )) و ((عمار)) اسلام را با آغوش باز پذیرفتند، و اشراف مکه گفتند: مگر ممکن است آئین محمد (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) چیز خوبی باشد و اینها بر ما پیشی گیرند؟!

5 - هنگامی که ((عبدالله بن سلام )) و بعضی از یارانش ایمان آوردند جمعی از یهودیان مغرور گفتند: اگر اسلام خوب بود آنها پیشقدم نمی شدند.**تفسیر (قرطبی) جلد 9 صفحه 6009***

شان نزولهای چهارگانه اول را در یک جمله می توان خلاصه کرد و آن اینکه اسلام از طرف قشرهای فقیر و بادیه نشین و تهیدست به سرعت مورد استقبال قرار گرفت، چرا که هم منافع نامشروعی نداشتند که به خطر بیفتد، و هم مغز آنها از باد غرور انباشته نبود، و هم قلبهائی پاکتر از قشر مرفه عیاش و هوسباز داشتند.

این استقبال گرم از ناحیه این گروه که یکی از بزرگترین نقطه های قوت این آئین الهی بود از سوی مغروران مستکبر به عنوان یک نقطه ضعف بزرگ شمرده شد، و گفتند این چه آئینی است که پیروانش انبوهی بادیه نشین فقیر و تهیدست و کنیزان و بردگانند؟! اگر مکتب معقولی بود هرگز نباید افراد سطح پائین و منحط اجتماع از آن استقبال کنند! اما ما که در سطح بالا قرار داریم و چشم و چراغ جامعه هستیم عقب بمانیم !

جالب اینکه این طرز تفکر انحرافی امروز هم از رائجترین طرز تفکرها در میان ثروتمندان مغرور و هوسبازان مرفه در مورد مذهب است که می گویند: مذهب به درد فقرا و پابرهنه ها می خورد، و هر دو برای هم خوبند، و ما در سطحی بالاتر و بالاتر قرار داریم !

قرآن در آیات مورد بحث پاسخ کافی به آنها داده که در تفسیر آیات می شنوید.اما پنجمین شان نزولی که در بالا ذکر شد که منظور عبد الله بن سلام و یاران

@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 318@@@

او هستند هر چند به گفته طبرسی در ((مجمع البیان )) و ((قرطبی )) در تفسیرش از اکثر مفسران نقل شده از دو جهت بعید به نظر می رسد.

نخست اینکه تعبیر به ((الذین کفروا)) به طور مطلق معمولا در مورد مشرکان به کار می رود نه اهل کتاب و یهود و نصاری .

دیگر اینکه ((عبدالله بن سلام )) مرد کم شخصیتی در میان یهود نبود که درباره او بگویند: اگر اسلام آئین خوبی بود او و یارانش بر ما پیشی نمی گرفتند.

تفسیر: