در تاریخ ملتها روزهائی پیش می آید که بدون ایثار و فداکاری و دادن قربانیان بسیار خطرات بر طرف نمی شود، و اهداف بزرگ و مقدس محفوظ نمی ماند، اینجا است که گروهی مؤمن و ایثارگر باید به میدان آیند، و با نثار خون خود از آئین حق پاسداری کنند، در منطق اسلام به اینگونه افراد شهید گفته می شود.
اطلاق ((شهید)) از ماده ((شهود)) بر آنها یا به خاطر حضورشان در میدان نبرد با دشمنان حق است، یا به خاطر اینکه در لحظه شهادت فرشتگان رحمت را مشاهده می کنند، و یا به خاطر مشاهده نعمتهای بزرگی است که برای آنها آماده شده، و یا حضورشان در پیشگاه خداوند است آنچنان که در آیه شریفه و لا تحسبن الذین قتلوا فی سبیل الله امواتا بل احیاء عند ربهم یرزقون (آل عمران - 169) آمده است .
در اسلام کمتر کسی به پایه ((شهید)) می رسد، شهیدانی که آگاهانه و با اخلاص نیت به سوی میدان نبرد حق و باطل رفته، و آخرین قطرات خون پاک خود را نثار می کنند.
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 406@@@
درباره مقام شهیدان روایات عجیبی در منابع اسلامی دیده می شود که حکایت از عظمت فوق العاده ارزش کار شهیدان می کند.
در حدیثی از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خوانیم : ان فوق کل بر برا حتی یقتل الرجل شهیدا فی سبیل الله : ((در برابر هر نیکی، نیکی بهتری وجود دارد تا به شهادت در راه خدا رسد که برتر از آن چیزی متصور نیست )).**(بحارالانوار) جلد 100 صفحه 15***
در حدیث دیگری از آنحضرت نقل شده است : المجاهدون فی الله قواد اهل الجنة !: ((مجاهدان راه خدا رهبران اهل بهشتند))!.**همان***
در حدیث دیگری از امام باقر (علیه السلام ) می خوانیم : ما من قطرة احب الی الله من قطرة دم فی سبیل الله، او قطرة من دموع عین فی سواد اللیل من خشیة الله، و ما من قدم احب الی الله من خطوة الی ذی رحم، او خطوة یتم بها زحفا فی سبیل الله !:
((هیچ قطرهای محبوبتر در پیشگاه خدا از قطره خونی که در راه او ریخته می شود، یا قطره اشکی که در تاریکی شب از خوف او جاری می گردد، نیست، و هیچ گامی محبوبتر در پیشگاه خدا از گامی که برای صله رحم برداشته می شود، یا گامی که پیکار در راه خدا با آن تکمیل می گردد نمی باشد)).**(بحارالانوار)جلد 100 صفحه 14***
اگر تاریخ اسلام را ورق زنیم می بینیم، قسمت مهمی از افتخارات را شهیدان آفریده اند، و بخش عظیمی از خدمت را آنان کرده اند.
نه تنها دیروز، امروز نیز فرهنگ سرنوشت ساز ((شهادت )) است که لرزه بر اندام دشمنان می افکند، و آنها را از نفوذ در دژهای اسلام ماءیوس می کند، و چه پر برکت است فرهنگ شهادت برای مسلمانان، و چه وحشتناک است برای دشمنان اسلام .
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 407@@@
ولی بدون شک ((شهادت )) یک هدف نیست، هدف پیروزی بر دشمن و پاسداری از آئین حق است، اما این پاسداران باید آنقدر آماده باشند که اگر در این مسیر ایثار خون نیز لازم شود از آن دریغ ندارند، و این است معنی امت شهیدپرور، نه اینکه شهادت را به عنوان یک هدف طلب کنند.
روی همین جهت در آخر حدیث مفصلی که از امیر مؤمنان (علیه السلام ) از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) درباره مقام شهیدان نقل شده می خوانیم : پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) سوگند یاد کرد: و الذی نفسی بیده لو کان الانبیاء فی طریقهم لترجلوا لهم لما یرون من بهائهم و یشفع الرجل منهم سبعین الفا من اهل بیته و جیرته : ((سوگند به کسی که جانم در دست او است که وقتی شهیدان وارد عرصه محشر می شوند اگر پیامبران در مسیر آنها سوار بر مرکب باشند پیاده می شوند، به خاطر نور و ابهت آنان و هر یک از آنها هفتاد هزار نفر را از خاندان و همسایگان خود شفاعت می کند))!.**(بحارالانوار) جلد 100 صفحه 14***
این نکته نیز قابل توجه است که شهادت در فرهنگ اسلام دو معنی متفاوت دارد: معنی ((خاص )) و دیگری معنی گسترده و ((عام )).
معنی خاص شهادت همان کشته شدن در معرکه جنگ در راه خدا است که احکام خاصی در فقه اسلامی دارد، از جمله عدم نیاز شهید به غسل و کفن، بلکه با همان لباس خونین دفن می شود!.
اما معنی وسیع شهادت آن است که انسان در مسیر انجام وظیفه الهی کشته شود، یا بمیرد. هر کس در حین انجام چنین وظیفه ای به هر صورت از دنیا برود شهید است .
لذا در روایات اسلامی آمده است که چند گروه شهید از دنیا می روند: 1- از پیامبر گرامی اسلام نقل شده اذا جاء الموت طالب العلم و هو علی
@@تفسیر نمونه جلد 21 صفحه 408@@@
هذا الحال مات شهیدا: ((کسی که در طریق تحصیل علم از دنیا برود شهید مرده است ))!.**(سفینة البحار) جلد 1 ماده (شهد)***
2 - امیر مؤمنان علی (علیه السلام ) می فرماید: من مات منکم علی فراشه و هو علی معرفة حق ربه و حق رسوله و اهل بیته مات شهیدا: ((کسی که در بستر از دنیا رود اما معرفت حق پروردگار و معرفت واقعی پیامبر او و اهلبیتش را داشته باشد شهید از دنیا رفته است ))!.**(نهج البلاغه) خطبه 190 (آخر خطبه)***
3 - در حدیث دیگری از امام صادق (علیه السلام ) می خوانیم : من قتل دون ماله فهو شهید: ((کسی که برای دفاع از مال خود در برابر مهاجمین ایستادگی کند و کشته شود شهید است )).**(سفینة البحار) جلد اول ماده (شهد)***
و همچنین کسان دیگری که در مسیر حق کشته می شوند یا می میرند، و از اینجا عظمت این فرهنگ اسلامی و گسترش آن روشن می شود.
این بحث را با حدیثی از امام علی بن موسی الرضا (علیه االسلام ) پایان می دهیم : او از پدرانش از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) چنین نقل می کند: اول من یدخل الجنة الشهید: ((نخستین کسی که داخل بهشت می شود شهید است )).**(بحارالانوار) جلد 71 صفحه 272***