آیه و ترجمه
أَ لَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ یُسبِّحُ لَهُ مَن فی السمَوَتِ وَ الاَرْضِ وَ الطیرُ صفَّتٍ کلُّ قَدْ عَلِمَ صلاتَهُ وَ تَسبِیحَهُ وَ اللَّهُ عَلِیمُ بِمَا یَفْعَلُونَ(41)
وَ للَّهِ مُلْک السمَوَتِ وَ الاَرْضِ وَ إِلی اللَّهِ الْمَصِیرُ(42)
ترجمه :
41 - آیا ندیدی که برای خدا تسبیح می کنند تمام آنان که در آسمانها و زمینند و همچنین پرندگان به هنگامی که بر فراز آسمان بال گسترده اند، هر یک از آنها نماز و تسبیح خود را می داند، و خداوند به آنچه انجام می دهند عالم است .
42 - و از برای خداست حکومت و مالکیت آسمانها و زمین و بازگشت تمامی موجودات به سوی اوست .
تفسیر:
همه تسبیحگوی او هستند
در آیات گذشته سخن از نور خدا، نور هدایت و ایمان و ظلمات متراکم کفر و ضلالت بود، و در آیات مورد بحث از دلائل توحید که نشانه های انوار الهی و اسباب هدایت است، سخن می گوید:
نخست روی سخن را به پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) کرده، می گوید: ((آیا ندیدی که تمام کسانی که در آسمانها و زمین هستند برای خدا تسبیح می کنند))؟! (الم تر ان الله یسبح له من فی السماوات و من فی الارض ).
((و پرندگان در حالی که بالها را بر فراز آسمان گسترده اند مشغول تسبیح او هستند))؟! (و الطیر صافات ).
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 496@@@
((همه آنها از نماز و تسبیح خود، آگاه و باخبرند)) (کل قد علم صلوته و تسبیحه ).
((و خداوند از تمام اعمالی که آنها انجام می دهند آگاه است )) (و الله علیم بما یفعلون ).
و از آنجا که این تسبیح عمومی موجودات دلیلی بر خالقیت پروردگار است و خالقیت او دلیل بر مالکیت او نسبت به مجموعه جهان هستی است، و نیز دلیل بر آن است که همه موجودات به سوی او باز می گردند، اضافه می کند: ((و از برای خدا است مالکیت آسمانها و زمین، و بازگشت تمامی موجودات به سوی او است ))(و لله ملک السماوات و الارض و الی الله المصیر).
این احتمال نیز در پیوند این آیه با آیه قبل وجود دارد که در آخرین جمله آیه گذشته سخن از علم خداوند به اعمال همه انسانها و تسبیح کنندگان بود، و در این آیه به دادگاه عدل او در جهان دیگر، و مالکیت خداوند نسبت به همه آسمان و زمین و حق قضاوت و داوری او اشاره می کند.
نکته ها:
1 - جمله الم تر آیا ندیدی به گفته بسیاری از مفسران به معنی الم تعلم (آیا نمی دانی ) است، زیرا تسبیح عمومی موجودات جهان چیزی نیست که با چشم دیده شود، بلکه به هر معنی که باشد با قلب و عقل، درک می گردد، اما از آنجا که این مساءله آنقدر واضح است که گوئی با چشم دیده می شود، تعبیر به ((الم تر)) شده است .
این نکته نیز قابل توجه است که مخاطب در این آیه گرچه شخص پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می باشد اما به گفته جمعی از مفسران منظور از آن عموم مردم است ،
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 497@@@
و این در قرآن امثال و نظائر فراوان دارد.
اما بعضی گفته اند این خطاب در مرحله رؤیت و مشاهده مخصوص پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) است، چرا که خداوند درک و دیدی به او داده بود که تسبیح و حمد همه موجودات این عالم را مشاهده می کرد، و همچنین بندگان خاص خدا که پیرو مکتب اویند به مقام شهود عینی می رسند، ولی در مورد عموم مردم جنبه شهود عقلی و علمی دارد نه شهود عینی .**تفسیر صافی ذیل آیه مورد بحث.***