در تعقیب بحثهائی که در آیات قبل پیرامون سرسختی مشرکان و گنهکاران در مسیر باطلشان گذشت، در آیات مورد بحث وضع دردناکشان را به هنگامی که در آستانه مرگ قرار می گیرند چنین توصیف می کند:
آنها به این راه غلط خود همچنان ادامه می دهند تا هنگامی که مرگ یکی از آنها فرا رسد (حتی اذا جاء احدهم الموت ).**(حتی) در حقیقت غایتی است برای جمله محذوفی که از عبارات گذشته فهمیده می شود، و در تقدیر چنین است: انهم یستمرون علی هذا الحال حتی اذا جاء احدهم الموت (آنها بر این طریقه ادامه می دهند تا مرگشان فرا رسد) و این معنی از جمله (نحن اعلم بما یصفون) که در دو آیه قبل آمده استفاده می شود (دقت کنید).***
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 311@@@
در این هنگام که خود را در حال بریدن از این جهان و قرار گرفتن در جهان دیگر می بینند، پرده های غرور و غفلت از مقابل دیدگانشان کنار می رود گوئی سرنوشت دردناک خویش را با چشم می بیند، عمر و سرمایه های از دست رفته و کوتاهیهائی را که در گذشته کرده و گناهانی را که مرتکب شده اند عواقب شوم آن را مشاهده می کنند، اینجا است که فریاد او بلند می شود و می گوید: ای پروردگار من ! مرا باز گردانید! (قال رب ارجعون ).
مرا باز گردانید ((شاید گذشته خود را جبران کنم و عمل صالحی در برابر آنچه ترک گفتم بجا آورم )) (لعلی اعمل صالحا فیما ترکت ).
اما از آنجا که قانون آفرینش چنین اجازه بازگشتی را به هیچکس، نه نیکوکار و نه بدکار، نمی دهد، به او چنین پاسخ داده می شود ((نه ! هرگز راه باز - گشتی وجود ندارد)) (کلا).
((این سخنی است که او به زبان می گوید)) (انها کلمة هو قائلها).
سخنی که هرگز از اعماق دلش با اراده و آزادی بر نخواسته است، این همان سخنی است که هر بدکاری به موقع گرفتار شدن در چنگال مجازات و هر قاتلی به هنگام دیدن چوبه دار می گوید و هر وقت امواج بلا فرو بنشیند باز همان برنامه سابق خود را ادامه می دهد.
این شبیه چیزی است که در آیه 28 سوره انعام می خوانیم و لورد ((و لعادوا لما نهوا عنه )) (آنها اگر به حیات دنیا باز گردند باز به همان برنامه ها و روش خود ادامه می دهند).
و در پایان آیه، اشاره بسیار کوتاه و پر معنی به جهان اسرار آمیز برزخ کرده می گوید: ((در پشت سر آنها تا روزی که برانگیخته می شوند برزخی وجود دارد)) (و من ورائهم برزخ الی یوم یبعثون ).
@@تفسیر نمونه جلد 14 صفحه 312@@@
نکته ها: