بَابُ الِاسْتِغْفَارِ مِنَ الذَّنْبِ
1- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ حُمْرَانَ عَنْ زُرَارَةَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أُجِّلَ مِنْ غُدْوَةٍ إِلَى اللَّیْلِ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُكْتَبْ عَلَیْهِ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 170 روایة: 1@*@
ترجمه :
1- زراره گوید: شنیدم از حضرت صادق (ع) كه مىفرمود: بنده چون گناهى كند از بامداد تا شب مهلت دارد، پس اگر آمرزش خواست (آن گناه) بر او نوشته نشود.
شرح:
پیش از این در باب كسیكه آهنگ گناه كند در حدیث (4) آن باب گذشت هم چنین در حدیث (2) و (3) و (5) و (9) این باب نیز بیاید كه چون كسى گناهى كند هفت ساعت مهلت دارد و در این حدیث از صبح تا مهلتش ذكر شده است و براى جمع میان دو حدیث مجلسى (ره) فرماید: یعنى باندازه این مدت، و ممكن است مدت این مهلت نسبت باشخاص و حالات و گناهان متفاوت باشد یا مقصود از «غدوة» و بامداد پیش از ظهر باشد و مقصود از شب نزدیكهاى شب.
2- عَنْهُ عَنْ أَبِیهِ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ وَ أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ الْجَبَّارِ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً أُجِّلَ فِیهَا سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَیْهِ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 170 روایة: 2 @*@
ترجمه :
2- حضرت صادق (ع) فرمود: هر كس گناهى كند هفت ساعت از روز درباره آنها باو مهلت دهند پس اگر سه بار گفت: «استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم» آن گناه بر او نوشته نشود.
شرح:
مجلسى (ره) گوید: این ذكر استغفار كه در این حدیث است بیان فرد اكمل است و گرنه سایر اخبار بنحو اطلاق است و ذكر مخصوصى براى استغفار بیان نكردهاند.
3- عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ وَ أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى جَمِیعاً عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ فَضَالَةَ بْنِ أَیُّوبَ عَنْ عَبْدِ الصَّمَدِ بْنِ بَشِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْعَبْدُ الْمُؤْمِنُ إِذَا أَذْنَبَ ذَنْباً أَجَّلَهُ اللَّهُ سَبْعَ سَاعَاتٍ فَإِنِ اسْتَغْفَرَ اللَّهَ لَمْ یُكْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ مَضَتِ السَّاعَاتُ وَ لَمْ یَسْتَغْفِرْ كُتِبَتْ عَلَیْهِ سَیِّئَةٌ وَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذَكَّرُ ذَنْبَهُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَةً حَتَّى یَسْتَغْفِرَ رَبَّهُ فَیَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 170 روایة: 3@*@
ترجمه :
3- و نیز آنحضرت علیه السلام فرمود: بنده مؤمن چون گناه كند خداوند او را هفت ساعت مهلت دهد، پس اگر از خدا آمرزش خواست چیزى بر او نوشته نشود و اگر این ساعتها گذشت و آمرزش نخواست یك گناه بر نوشته شود، و همانا مؤمن پس از بیست سال بیاد گناهش افتد تا از خدا آمرزش خواهد و خدا گناهش را بیامرزد، و كافر همان ساعت آنرا فراموش كند.
4- حُمَیْدُ بْنُ زِیَادٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ غَیْرِ وَاحِدٍ عَنْ أَبَانٍ عَنْ زَیْدٍ الشَّحَّامِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص یَتُوبُ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ فِی كُلِّ یَوْمٍ سَبْعِینَ مَرَّةً فَقُلْتُ أَ كَانَ یَقُولُ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ قَالَ لَا وَ لَكِنْ كَانَ یَقُولُ أَتُوبُ إِلَى اللَّهِ قُلْتُ إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ یَتُوبُ وَ لَا یَعُودُ وَ نَحْنُ نَتُوبُ وَ نَعُودُ فَقَالَ اللَّهُ الْمُسْتَعَانُ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 171 روایة: 4@*@
ترجمه :
4- زید شحام از حضرت صادق (ع) حدیث كند كه فرمود: رسول خدا (ص) روزى هفتاد بار بدرگاه خداى عزوجل توبه میكرد، من عرضكردم: مىفرمود: «استغفر اللّه و اتوب الیه»؟ فرمود: نه، ولى مىفرمود: «اتوب الى الله» عرضكردم: رسول خدا (ص) توبه مىكرد (با اینكه) باز نمىگشت و ما توبه كنیم و باز گردیم؟ فرمود: خدا یار است. توضیح:
مجلسى (ره) گوید: استغفار آنحضرت و سایر ائمه علیهم السلام بخاطر گناه نبوده است زیرا امامیه اتفاق دارند كه آنان معصومند، اربلى در كتاب كشف الغمه گوید: انبیاء چون دلهاشان مستغرق ذكر خدا (و یاد او) است و متوجه كمال و محو جلال اویند و هر نوع اشتغال بخوردنى و نوشیدنى و زناشوئى از مباحات تیرگى در دل آنها آورد و آنرا بر خود روا ندانند و از آن حال بسوى خدا استغفار و توبه كنند زیرا همان اشتغال كوچك و مباح را براى خود خطا و گناه دانند و از آن توبه كنند. (مترجم گوید: وجوه دیگرى نیز درباره استغفار معصومین علیهم السلام گفتهاند كه ما بعضى از آنرا در پاورقى كشف الغمه ج 3 ص 44 بیان نمودهایم).
5- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی بَصِیرٍ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَنْ عَمِلَ سَیِّئَةً أُجِّلَ فِیهَا سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ لَمْ تُكْتَبْ عَلَیْهِ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 171 روایة: 5 @*@
ترجمه :
5- و نیز آنحضرت علیه السلام فرمود: هر كه كار بدى (و گناهى) كند تا هفت ساعت از روز مهلت دارد پس اگر (در این مدت) سه مرتبه گفت: «استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم و اتوب الیه» بر او نوشته نشود.
6- عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ عُقْبَةَ بَیَّاعِ الْأَكْسِیَةِ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ الْمُؤْمِنَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیُذَكَّرُ بَعْدَ عِشْرِینَ سَنَةً فَیَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِنْهُ فَیَغْفِرُ لَهُ وَ إِنَّمَا یُذَكِّرُهُ لِیَغْفِرَ لَهُ وَ إِنَّ الْكَافِرَ لَیُذْنِبُ الذَّنْبَ فَیَنْسَاهُ مِنْ سَاعَتِهِ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 171 روایة: 6@*@
ترجمه :
6- و نیز آنحضرت علیه السلام فرمود: همانا مؤمن گناهى كند و پس بیست سال بیادش آید و از خدا راجع بآن گناه آمرزش خواهد و خداوند برایش بیامرزد، و هر آینه (خداوند) بیادش اندازد تا برایش بیامرزد، و همانا كافر گناهى كند و همان ساعت آنرا فراموش كند.
7- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یُقَارِفُ فِی یَوْمِهِ وَ لَیْلَتِهِ أَرْبَعِینَ كَبِیرَةً فَیَقُولُ وَ هُوَ نَادِمٌ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ الَّذِی لَا إِلَهَ إِلَّا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ بَدِیعُ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ ذُو الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَامِ وَ أَسْأَلُهُ أَنْ یُصَلِّیَ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ أَنْ یَتُوبَ عَلَیَّ إِلَّا غَفَرَهَا اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ وَ لَا خَیْرَ فِیمَنْ یُقَارِفُ فِی یَوْمٍ أَكْثَرَ مِنْ أَرْبَعِینَ كَبِیرَةً
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 172 روایة: 7@*@
ترجمه :
7- و نیز آنحضرت علیه السلام فرمود: هیچ مؤمنى نیست كه در شبانه روز چهل گناه كبیره كند و با پیشیمانى بگوید: «استغفر اللّه الذى لا اله الا هو الحى القیوم بدیع السماوات و الارض ذوالجلال و الاكرام و اسئله أن یصلى على محمد و آل محمد أن یتوب على» جز اینكه خداى عزوجل گناهش را بیامرزد، و كسى كه بیش از چهل گناه كبیره در روز انجام دهد خیرى در او نیست (یعنى ایمان ندارد).
8- عَنْهُ عَنْ عِدَّةٍ مِنْ أَصْحَابِنَا رَفَعُوهُ قَالُوا قَالَ لِكُلِّ شَیْءٍ دَوَاءٌ وَ دَوَاءُ الذُّنُوبِ الِاسْتِغْفَارُ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 172 روایة: 8@*@
ترجمه :
8- جمعى از اصحاب در حدیث مرفوعى از معصوم حدیث كنند كه فرمود: براى هر چیزى داروئى است، و داروى گناهان آمرزشخواهى و استغفار است.
9- أَبُو عَلِیٍّ الْأَشْعَرِیُّ وَ مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى جَمِیعاً عَنِ الْحُسَیْنِ بْنِ إِسْحَاقَ وَ عَلِیُّ بْنُ إِبْرَاهِیمَ عَنْ أَبِیهِ جَمِیعاً عَنْ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ النَّضْرِ بْنِ سُوَیْدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ حَفْصٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ یُذْنِبُ ذَنْباً إِلَّا أَجَّلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَإِنْ هُوَ تَابَ لَمْ یُكْتَبْ عَلَیْهِ شَیْءٌ وَ إِنْ هُوَ لَمْ یَفْعَلْ كَتَبَ اللَّهُ عَلَیْهِ سَیِّئَةً فَأَتَاهُ عَبَّادٌ الْبَصْرِیُّ فَقَالَ لَهُ بَلَغَنَا أَنَّكَ قُلْتَ مَا مِنْ عَبْدٍ یُذْنِبُ ذَنْباً إِلَّا أَجَّلَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ سَبْعَ سَاعَاتٍ مِنَ النَّهَارِ فَقَالَ لَیْسَ هَكَذَا قُلْتُ وَ لَكِنِّی قُلْتُ مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ كَذَلِكَ كَانَ قَوْلِی
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 172 روایة: 9@*@
ترجمه :
9- ابن غیاث گوید: شنیدم از حضرت صادق (ع) كه مىفرمود: هیچ مؤمنى نیست كه گناهى را مرتكب شود جز اینكه خداى عزوجل هفت ساعت از روز باو مهلت دهد، پس اگر (در این مدت) توبه كرد چیزى بر او نوشته نشود، و اگر توبه نكرد، خداوند یك گناه بر او بنویسد، پس عباد بصرى نزد آنحضرت آمد و گفت: بما رسید كه شما فرمودهاید: هیچ بندهاى نیست كه گناهى كند جز اینكه خداوند هفت ساعت از روز مهلتش دهد؟ فرمود: من چنین نگفتم بلكه من گفتم: هیچ مؤمنى نیست و چنین بوده است گفته من.
شرح:
یعنى این مهلت كه من گفتم مخصوص بمؤمن است و شامل كافر و مخالف نیست.
10- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ عَمَّارِ بْنِ مَرْوَانَ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع مَنْ قَالَ أَسْتَغْفِرُ اللَّهَ مِائَةَ مَرَّةٍ فِی كُلِّ یَوْمٍ غَفَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ وَ لَا خَیْرَ فِی عَبْدٍ یُذْنِبُ فِی كُلِّ یَوْمٍ سَبْعَمِائَةِ ذَنْبٍ
@@اصول كافى جلد 4 صفحه: 173 روایة: 10@*@
ترجمه :
10- و نیز حضرت صادق (ع) فرمود: هركس روزى صدبار بگوید: «استغفر الله» خداى عزوجل براى او هفتصد گناه بیامرزد، و در بندهاى كه روزى هفتصد گناه كند خیرى نیست.
شرح:
مجلسى (ره) گوید: «هفتصد گناه او را میآمرزد» یعنى از گناهانى كه در آنروز كرده است، سپس فرمود. «و خیرى نیست در بنده...» تا بنده باین كلام مغرور نگردد و روزى هفتصد گناه كند زیرا چنین كسى خیرى در او نیست و موفق باستغفار و توبه نگردد، و گناه در این حدیث شامل صغیره و كبیره و مخلوط از هر دوى آنها گردد.