بَابُ مَوْلِدِ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ صَلَوَاتُ اللَّهِ عَلَیْهِ
وُلِدَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع بَعْدَ عَامِ الْفِیلِ بِثَلَاثِینَ سَنَةً وَ قُتِلَ ع فِی شَهْرِ رَمَضَانَ لِتِسْعٍ بَقِینَ مِنْهُ لَیْلَةَ الْأَحَدِ سَنَةَ أَرْبَعِینَ مِنَ الْهِجْرَةِ وَ هُوَ ابْنُ ثَلَاثٍ وَ سِتِّینَ سَنَةً بَقِیَ بَعْدَ قَبْضِ النَّبِیِّ ص ثَلَاثِینَ سَنَةً وَ أُمُّهُ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدِ بْنِ هَاشِمِ بْنِ عَبْدِ مَنَافٍ وَ هُوَ أَوَّلُ هَاشِمِیٍّ وَلَدَهُ هَاشِمٌ مَرَّتَیْنِ
امیر المؤمنین علیه السلام سى سال بعد از عام الفیل متولد شد شب یكشنبه 21 ماه رمضان سال چهل هجرى كشته شد و 63 سال عمرش بود، بعد از وفات پیغمبر صلى الله علیه و آله 30 سال زنده بود و مادرش فاطمه دختر اسد بن هاشم بن عبد منافست و على نخستین هاشمى نسبى است كه از دو طرف بهاشم مىرسد (یعنى پدر و مادرش هر دو از اولاد هاشم بودند).
1- الْحُسَیْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى الْفَارِسِیِّ عَنْ أَبِی حَنِیفَةَ مُحَمَّدِ بْنِ یَحْیَى عَنِ الْوَلِیدِ بْنِ أَبَانٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُسْكَانَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع إِنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَسَدٍ جَاءَتْ إِلَى أَبِی طَالِبٍ لِتُبَشِّرَهُ بِمَوْلِدِ النَّبِیِّ ص فَقَالَ أَبُو طَالِبٍ اصْبِرِی سَبْتاً أُبَشِّرْكِ بِمِثْلِهِ إِلَّا النُّبُوَّةَ وَ قَالَ السَّبْتُ ثَلَاثُونَ سَنَةً وَ كَانَ بَیْنَ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع ثَلَاثُونَ سَنَةً
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 347 روایت 1@*@
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: فاطمه بنت اسد نزد ابوطالب آمد تا او را بولادت پیغمبر صلى الله علیه و آله مژده دهد، ابوطالب گفت: یك سبت صبر كن، من هم تو را به شخصى مانند او غیر از مقام نبوت مژده خواهم داد، امام صادق علیه السلام فرمود: سبت 30 سال است و فاصله میان پیغمبر صلى الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام سى سال بود.
2- عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدِ بْنِ عَبْدِ اللَّهِ عَنِ السَّیَّارِیِّ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ جُمْهُورٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ فَاطِمَةَ بِنْتَ أَسَدٍ أُمَّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ كَانَتْ أَوَّلَ امْرَأَةٍ هَاجَرَتْ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص مِنْ مَكَّةَ إِلَى الْمَدِینَةِ عَلَى قَدَمَیْهَا وَ كَانَتْ مِنْ أَبَرِّ النَّاسِ بِرَسُولِ اللَّهِ ص فَسَمِعَتْ رَسُولَ اللَّهِ وَ هُوَ یَقُولُ إِنَّ النَّاسَ یُحْشَرُونَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ عُرَاةً كَمَا وُلِدُوا فَقَالَتْ وَا سَوْأَتَاهْ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَإِنِّی أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَبْعَثَكِ كَاسِیَةً وَ سَمِعَتْهُ یَذْكُرُ ضَغْطَةَ الْقَبْرِ فَقَالَتْ وَا ضَعْفَاهْ فَقَالَ لَهَا رَسُولُ اللَّهِ ص فَإِنِّی أَسْأَلُ اللَّهَ أَنْ یَكْفِیَكِ ذَلِكِ وَ قَالَتْ لِرَسُولِ اللَّهِ ص یَوْماً إِنِّی أُرِیدُ أَنْ أُعْتِقَ جَارِیَتِی هَذِهِ فَقَالَ لَهَا إِنْ فَعَلْتِ أَعْتَقَ اللَّهُ بِكُلِّ عُضْوٍ مِنْهَا عُضْواً مِنْكِ مِنَ النَّارِ فَلَمَّا مَرِضَتْ أَوْصَتْ إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَمَرَتْ أَنْ یُعْتِقَ خَادِمَهَا وَ اعْتُقِلَ لِسَانُهَا فَجَعَلَتْ تُومِی إِلَى رَسُولِ اللَّهِ ص إِیمَاءً فَقَبِلَ رَسُولُ اللَّهِ ص وَصِیَّتَهَا فَبَیْنَمَا هُوَ ذَاتَ یَوْمٍ قَاعِدٌ إِذْ أَتَاهُ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع وَ هُوَ یَبْكِی فَقَالَ لَهُ رَسُولُ اللَّهِ ص مَا یُبْكِیكَ فَقَالَ مَاتَتْ أُمِّی فَاطِمَةُ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ وَ أُمِّی وَ اللَّهِ وَ قَامَ مُسْرِعاً حَتَّى دَخَلَ فَنَظَرَ إِلَیْهَا وَ بَكَى ثُمَّ أَمَرَ النِّسَاءَ أَنْ یَغْسِلْنَهَا وَ قَالَ ص إِذَا فَرَغْتُنَّ فَلَا تُحْدِثْنَ شَیْئاً حَتَّى تُعْلِمْنَنِی فَلَمَّا فَرَغْنَ أَعْلَمْنَهُ بِذَلِكَ فَأَعْطَاهُنَّ أَحَدَ قَمِیصَیْهِ الَّذِی یَلِی جَسَدَهُ وَ أَمَرَهُنَّ أَنْ یُكَفِّنَّهَا فِیهِ وَ قَالَ لِلْمُسْلِمِینَ إِذَا رَأَیْتُمُونِی قَدْ فَعَلْتُ شَیْئاً لَمْ أَفْعَلْهُ قَبْلَ ذَلِكَ فَسَلُونِی لِمَ فَعَلْتُهُ فَلَمَّا فَرَغْنَ مِنْ غُسْلِهَا وَ كَفْنِهَا دَخَلَ ص فَحَمَلَ جَنَازَتَهَا عَلَى عَاتِقِهِ فَلَمْ یَزَلْ تَحْتَ جَنَازَتِهَا حَتَّى أَوْرَدَهَا قَبْرَهَا ثُمَّ وَضَعَهَا وَ دَخَلَ الْقَبْرَ فَاضْطَجَعَ فِیهِ ثُمَّ قَالَ فَأَخَذَهَا عَلَى یَدَیْهِ حَتَّى وَضَعَهَا فِی الْقَبْرِ ثُمَّ انْكَبَّ عَلَیْهَا طَوِیلًا یُنَاجِیهَا وَ یَقُولُ لَهَا ابْنُكِ ابْنُكِ [ابْنُكِ ]ثُمَّ خَرَجَ وَ سَوَّى عَلَیْهَا ثُمَّ انْكَبَّ عَلَى قَبْرِهَا فَسَمِعُوهُ یَقُولُ لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْتَوْدِعُهَا إِیَّاكَ ثُمَّ انْصَرَفَ فَقَالَ لَهُ الْمُسْلِمُونَ إِنَّا رَأَیْنَاكَ فَعَلْتَ أَشْیَاءَ لَمْ تَفْعَلْهَا قَبْلَ الْیَوْمِ فَقَالَ الْیَوْمَ فَقَدْتُ بِرَّ أَبِی طَالِبٍ إِنْ كَانَتْ لَیَكُونُ عِنْدَهَا الشَّیْءُ فَتُؤْثِرُنِی بِهِ عَلَى نَفْسِهَا وَ وَلَدِهَا وَ إِنِّی ذَكَرْتُ الْقِیَامَةَ وَ أَنَّ النَّاسَ یُحْشَرُونَ عُرَاةً فَقَالَتْ وَا سَوْأَتَاهْ فَضَمِنْتُ لَهَا أَنْ یَبْعَثَهَا اللَّهُ كَاسِیَةً وَ ذَكَرْتُ ضَغْطَةَ الْقَبْرِ فَقَالَتْ وَا ضَعْفَاهْ فَضَمِنْتُ لَهَا أَنْ یَكْفِیَهَا اللَّهُ ذَلِكَ فَكَفَّنْتُهَا بِقَمِیصِی وَ اضْطَجَعْتُ فِی قَبْرِهَا لِذَلِكَ وَ انْكَبَبْتُ عَلَیْهَا فَلَقَّنْتُهَا مَا تُسْأَلُ عَنْهُ فَإِنَّهَا سُئِلَتْ عَنْ رَبِّهَا فَقَالَتْ وَ سُئِلَتْ عَنْ رَسُولِهَا فَأَجَابَتْ وَ سُئِلَتْ عَنْ وَلِیِّهَا وَ إِمَامِهَا فَارْتَجَّ عَلَیْهَا فَقُلْتُ ابْنُكِ ابْنُكِ[ ابْنُكِ]
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 347 روایت 2@*@
ترجمه:
امام صادق علیه السلام فرمود: فاطمه بنت اسد مادر امیرالمؤمنین نخستین زنى بود كه پیاده از مكه بمدینه بسوى پیغمبر (ص) مهاجرت كرد و از همه مردم نسبت به پیغمبر مهربانتر بود، از پیغمبر شنید كه مىفرمود: مردم در روز قیامت برهنه مادر زاد محشور شوند، پس گفت: واى از این رسوائى! پیغمبر صلى الله علیه و آله به او فرمود: من از خدا مىخواهم كه ترا با لباس محشور كند، و نیز از آن حضرت شنید كه فشار قبر را یاد آور مىشد. فاطمه گفت: واى از ناتوانى! پیغمبر صلى الله علیه و آله باو فرمود: من از خدا مىخواهم كه تو را در آنجا آسوده دارد.
روزى برسولخدا صلى الله علیه و آله عرضكرد: من مىخواهم این كنیز خود را آزاد كنم، حضرت باو فرمود: اگر چنین كنى، خدا در برابر هر عضوى از او یك عضو ترا از آتش دوزخ آزاد كند، پس چون بیمار شد، به پیغمبر صلى الله علیه و آله وصیت كرد و سفارش نمود خادمش را آزاد كند و زبانش بند آمده بود، لذا به پیغمبرش اشاره كرد و پیغمبر صلى اللّه علیه وآله وصیتش را پذیرفت. پس روزى پیغمبر نشسته بود كه امیرالمؤمنین علیه السلام گریان وارد شد. پیغمبر صلى اللّه علیه وآله باو فرمود: چرا گریه مىكنى؟ گفت: مادرم فاطمه وفات كرد. پیغمبر صلى اللّه علیه وآله فرمود: بخدا مادر من هم بود، پس با شتاب برخاست تا بر او وارد شد و چون باو نگریست گریان شد. آنگاه بزنها دستور داد غسلش دهند.
و فرمود: چون از غسلش فارغ شدید، كارى نكنید تا بمن خبر دهید، آنها چون فارغ شدند، آنحضرت را آگاه ساختند. رسولخدا صلى اللّه علیه وآله پیراهنى را كه در زیر مىپوشید و به بدنش مىچسبید به یكى از آنها داد تا در آن كفش كنند، و به مسلمانان فرمود: هرگاه دیدید من كارى كردم كه پیش از این نكرده بودم، از من بپرسید چرا این كار كردى؟
چون زنان از غسل و كفش، به پرداختند، پیغمبر صلى اللّه علیه وآله در آمد و جنازه را روى دوش كشید و همواره زیر جنازه بود تا بقبرش رسانید، سپس جنازه را گذاشت و خود داخل قبر شد و در آن دراز كشید، آنگاه برخاست و جنازه را با دست خود گرفت و داخل قبر كرد، سپس خم شد و مدتى طولانى با او سر گوشى مىكرد و مىفرمود: پسرت، پسرت (پسرت) پس بر خاست و روى قبر را هموار كرد، و باز خود را به روى قبر انداخت و مردم مىشنیدند كه مىفرمود: «لا اله الا الله» بار خدایا! من او را به تو مىسپارم» آنگاه مراجعت فرمود.
مسلمین عرض كردند: شما را دیدم كارهائى كردید كه پیش از این نكرده بودید؛ فرمود: امروز مهربانى ابوطالب را از دست دادم، فاطمه اگر چیز خوبى نزدش بود، مرا برخود و فرزندانش مقدم مىداشت، من از روز قیامت یاد كردم و گفتم: مردم برهنه محشور شوند، او گفت: واى از این رسوائى، من ضامن شدم كه خدا او را با لباس محشور كند و از فشار قبر یاد آور شدم. او گفت: واى از ناتوانى، من ضمانتش كردم كه خدا كار گزاریش كند، از این جهت او را در پیراهنم كفن كردم و در قبرش خوابیدم و سر بگوشش گذاردم و آنچه از او مىپرسیدند تلقینش كردم. چون او را از پروردگارش پرسیدند جواب داد و چون از پیغمبرش پرسیدند جواب داد اما چون از ولى و امامش پرسیدند، زبانش بلكنت افتاد، من گفتم: پسرت، پسرت (پسرت).
3- بَعْضُ أَصْحَابِنَا عَمَّنْ ذَكَرَهُ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ عُمَرَ بْنِ أَبَانٍ الْكَلْبِیِّ عَنِ الْمُفَضَّلِ بْنِ عُمَرَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ لَمَّا وُلِدَ رَسُولُ اللَّهِ ص فُتِحَ لآِمِنَةَ بَیَاضُ فَارِسَ وَ قُصُورُ الشَّامِ فَجَاءَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ أَسَدٍ أُمُّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ إِلَى أَبِی طَالِبٍ ضَاحِكَةً مُسْتَبْشِرَةً فَأَعْلَمَتْهُ مَا قَالَتْ آمِنَةُ فَقَالَ لَهَا أَبُو طَالِبٍ وَ تَتَعَجَّبِینَ مِنْ هَذَا إِنَّكِ تَحْبَلِینَ وَ تَلِدِینَ بِوَصِیِّهِ وَ وَزِیرِهِ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 349 روایت 3@*@
ترجمه:
مفضل بن عمر گوید شنیدم: امام صادق علیه السلام مىفرمود: چون رسولخدا صلى الله علیه و آله متولد شد، سفیدى مملكت فارس و كاخهاى شام براى (مادرش) آمنه، نمایان شد. فاطمه بنت اسد مادر امیرالمؤمنین خندان و شادان نزد ابوطالب آمد و آنچه را آمنه گفته بود به او خبر داد: ابوطالب گفت: از این تعجب مىكنى همانا تو هم آبستن شوى و وصى و وزیر او را بزائى.
4- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْبَرْقِیِّ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ زَیْدٍ النَّیْسَابُورِیِّ قَالَ حَدَّثَنِی عُمَرُ بْنُ إِبْرَاهِیمَ الْهَاشِمِیُّ عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عُمَرَ عَنْ أَسِیدِ بْنِ صَفْوَانَ صَاحِبِ رَسُولِ اللَّهِ ص قَالَ لَمَّا كَانَ الْیَوْمُ الَّذِی قُبِضَ فِیهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع ارْتَجَّ الْمَوْضِعُ بِالْبُكَاءِ وَ دَهِشَ النَّاسُ كَیَوْمَ قُبِضَ النَّبِیُّ ص وَ جَاءَ رَجُلٌ بَاكِیاً وَ هُوَ مُسْرِعٌ مُسْتَرْجِعٌ وَ هُوَ یَقُولُ الْیَوْمَ انْقَطَعَتْ خِلَافَةُ النُّبُوَّةِ حَتَّى وَقَفَ عَلَى بَابِ الْبَیْتِ الَّذِی فِیهِ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقَالَ رَحِمَكَ اللَّهُ یَا أَبَا الْحَسَنِ كُنْتَ أَوَّلَ الْقَوْمِ إِسْلَاماً وَ أَخْلَصَهُمْ إِیمَاناً وَ أَشَدَّهُمْ یَقِیناً وَ أَخْوَفَهُمْ لِلَّهِ وَ أَعْظَمَهُمْ عَنَاءً وَ أَحْوَطَهُمْ عَلَى رَسُولِ اللَّهِ ص وَ آمَنَهُمْ عَلَى أَصْحَابِهِ وَ أَفْضَلَهُمْ مَنَاقِبَ وَ أَكْرَمَهُمْ سَوَابِقَ وَ أَرْفَعَهُمْ دَرَجَةً وَ أَقْرَبَهُمْ مِنْ رَسُولِ اللَّهِ ص وَ أَشْبَهَهُمْ بِهِ هَدْیاً وَ خَلْقاً وَ سَمْتاً وَ فِعْلًا وَ أَشْرَفَهُمْ مَنْزِلَةً وَ أَكْرَمَهُمْ عَلَیْهِ فَجَزَاكَ اللَّهُ عَنِ الْإِسْلَامِ وَ عَنْ رَسُولِهِ وَ عَنِ الْمُسْلِمِینَ خَیْراً قَوِیتَ حِینَ ضَعُفَ أَصْحَابُهُ وَ بَرَزْتَ حِینَ اسْتَكَانُوا وَ نَهَضْتَ حِینَ وَهَنُوا وَ لَزِمْتَ مِنْهَاجَ رَسُولِ اللَّهِ ص إِذْ هَمَّ أَصْحَابُهُ وَ كُنْتَ خَلِیفَتَهُ حَقّاً لَمْ تُنَازَعْ وَ لَمْ تَضْرَعْ بِرَغْمِ الْمُنَافِقِینَ وَ غَیْظِ الْكَافِرِینَ وَ كُرْهِ الْحَاسِدِینَ وَ صِغَرِ الْفَاسِقِینَ فَقُمْتَ بِالْأَمْرِ حِینَ فَشِلُوا وَ نَطَقْتَ حِینَ تَتَعْتَعُوا وَ مَضَیْتَ بِنُورِ اللَّهِ إِذْ وَقَفُوا فَاتَّبَعُوكَ فَهُدُوا وَ كُنْتَ أَخْفَضَهُمْ صَوْتاً وَ أَعْلَاهُمْ قُنُوتاً وَ أَقَلَّهُمْ كَلَاماً وَ أَصْوَبَهُمْ نُطْقاً وَ أَكْبَرَهُمْ رَأْیاً وَ أَشْجَعَهُمْ قَلْباً وَ أَشَدَّهُمْ یَقِیناً وَ أَحْسَنَهُمْ عَمَلًا وَ أَعْرَفَهُمْ بِالْأُمُورِ كُنْتَ وَ اللَّهِ یَعْسُوباً لِلدِّینِ أَوَّلًا وَ آخِراً الْأَوَّلَ حِینَ تَفَرَّقَ النَّاسُ وَ الْآخِرَ حِینَ فَشِلُوا كُنْتَ لِلْمُؤْمِنِینَ أَباً رَحِیماً إِذْ صَارُوا عَلَیْكَ عِیَالًا فَحَمَلْتَ أَثْقَالَ مَا عَنْهُ ضَعُفُوا وَ حَفِظْتَ مَا أَضَاعُوا وَ رَعَیْتَ مَا أَهْمَلُوا وَ شَمَّرْتَ إِذَا اجْتَمَعُوا وَ عَلَوْتَ إِذْ هَلِعُوا وَ صَبَرْتَ إِذْ أَسْرَعُوا وَ أَدْرَكْتَ أَوْتَارَ مَا طَلَبُوا وَ نَالُوا بِكَ مَا لَمْ یَحْتَسِبُوا كُنْتَ عَلَى الْكَافِرِینَ عَذَاباً صَبّاً وَ نَهْباً وَ لِلْمُؤْمِنِینَ عَمَداً وَ حِصْناً فَطِرْتَ وَ اللَّهِ بِنَعْمَائِهَا وَ فُزْتَ بِحِبَائِهَا وَ أَحْرَزْتَ سَوَابِغَهَا وَ ذَهَبْتَ بِفَضَائِلِهَا لَمْ تُفْلَلْ حُجَّتُكَ وَ لَمْ یَزِغْ قَلْبُكَ وَ لَمْ تَضْعُفْ بَصِیرَتُكَ وَ لَمْ تَجْبُنْ نَفْسُكَ وَ لَمْ تَخِرَّ كُنْتَ كَالْجَبَلِ لَا تُحَرِّكُهُ الْعَوَاصِفُ وَ كُنْتَ كَمَا قَالَ ع آمَنَ النَّاسِ فِی صُحْبَتِكَ وَ ذَاتِ یَدِكَ وَ كُنْتَ كَمَا قَالَ ع ضَعِیفاً فِی بَدَنِكَ قَوِیّاً فِی أَمْرِ اللَّهِ مُتَوَاضِعاً فِی نَفْسِكَ عَظِیماً عِنْدَ اللَّهِ كَبِیراً فِی الْأَرْضِ جَلِیلًا عِنْدَ الْمُؤْمِنِینَ لَمْ یَكُنْ لِأَحَدٍ فِیكَ مَهْمَزٌ وَ لَا لِقَائِلٍ فِیكَ مَغْمَزٌ [وَ لَا لِأَحَدٍ فِیكَ مَطْمَعٌ ]وَ لَا لِأَحَدٍ عِنْدَكَ هَوَادَةٌ الضَّعِیفُ الذَّلِیلُ عِنْدَكَ قَوِیٌّ عَزِیزٌ حَتَّى تَأْخُذَ لَهُ بِحَقِّهِ وَ الْقَوِیُّ الْعَزِیزُ عِنْدَكَ ضَعِیفٌ ذَلِیلٌ حَتَّى تَأْخُذَ مِنْهُ الْحَقَّ وَ الْقَرِیبُ وَ الْبَعِیدُ عِنْدَكَ فِی ذَلِكَ سَوَاءٌ شَأْنُكَ الْحَقُّ وَ الصِّدْقُ وَ الرِّفْقُ وَ قَوْلُكَ حُكْمٌ وَ حَتْمٌ وَ أَمْرُكَ حِلْمٌ وَ حَزْمٌ وَ رَأْیُكَ عِلْمٌ وَ عَزْمٌ فِیمَا فَعَلْتَ وَ قَدْ نَهَجَ السَّبِیلُ وَ سَهُلَ الْعَسِیرُ وَ أُطْفِئَتِ النِّیرَانُ وَ اعْتَدَلَ بِكَ الدِّینُ وَ قَوِیَ بِكَ الْإِسْلَامُ فَظَهَرَ أَمْرُ اللَّهِ وَ لَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ وَ ثَبَتَ بِكَ الْإِسْلَامُ وَ الْمُؤْمِنُونَ وَ سَبَقْتَ سَبْقاً بَعِیداً وَ أَتْعَبْتَ مَنْ بَعْدَكَ تَعَباً شَدِیداً فَجَلَلْتَ عَنِ الْبُكَاءِ وَ عَظُمَتْ رَزِیَّتُكَ فِی السَّمَاءِ وَ هَدَّتْ مُصِیبَتُكَ الْأَنَامَ فَإِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَیْهِ رَاجِعُونَ رَضِینَا عَنِ اللَّهِ قَضَاهُ وَ سَلَّمْنَا لِلَّهِ أَمْرَهُ فَوَ اللَّهِ لَنْ یُصَابَ الْمُسْلِمُونَ بِمِثْلِكَ أَبَداً كُنْتَ لِلْمُؤْمِنِینَ كَهْفاً وَ حِصْناً وَ قُنَّةً رَاسِیاً وَ عَلَى الْكَافِرِینَ غِلْظَةً وَ غَیْظاً فَأَلْحَقَكَ اللَّهُ بِنَبِیِّهِ وَ لَا أَحْرَمَنَا أَجْرَكَ وَ لَا أَضَلَّنَا بَعْدَكَ وَ سَكَتَ الْقَوْمُ حَتَّى انْقَضَى كَلَامُهُ وَ بَكَى وَ بَكَى أَصْحَابُ رَسُولِ اللَّهِ ص ثُمَّ طَلَبُوهُ فَلَمْ یُصَادِفُوهُ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 350 روایت 4@*@
ترجمه:
اسید بن صفوان مصاحب رسول خدا صلى الله علیه و آله گوید: روزى كه امیرالمؤمنین علیه السلام وفات كرد، گریه شهر را بلرزه در آورد و مردم مانند روز وفات پیغمبر صلى الله علیه و آله دهشت زده شدند، مردى گریان و شتابان و انالله و انا الیه راجعون گویان پیدا شد و مىگفت: امروز خلافت نبوت بریده گشت تا به درخانهاى كه امیرالمؤمنین علیه السلام در آن بود ایستاد و گفت: خدایت رحمت كند اى ابوالحسن تو در گرویدن به اسلام از همه مردم پیشتر و در ایمان با اخلاصتر و از نظر یقین محكمتر و از خدا ترسانتر و از همه مردم، رنجكشتر و رسولخدا صلى الله علیه و آله را حافظتر و نسبت باصحابش امینتر بودى، مناقبت از همه برتر و سوابقت از همه شریفتر و درجهات از همه رفیعتر و پیغمبر صلى الله علیه و آله از همه نزدیكتر و از نظر روش و اخلاق و طریقه و كردار به آن حضرت شبیهتر و مقامت شریفتر از همه نزدش گرامیتر بودى.
خدا تو را از جانب اسلام و پیغمبر و مسلمین پاداش خیر دهد، توانا بودى هنگامى كه اصحاب پیغمبر ناتوانى كردند، و به میدان آمدى زمانى كه خوارى و زبونى از خود نشان دادند و قیام كردى موقعى كه سستى ورزیدند، و به روش رسولخدا چسبیدى، آنگاه كه اصحابش آهنگ انحراف كردند، خلیفه بر حق او بودى، بىچون و چرا (و به نزاع برنخاستى) و در برابر زبونى منافقان و خشم كافران و بد آمدن حسودان و خوارى فاسقان، ناتوانى نشان ندادى. زمانى كه همه سست شدند، تو به امر خلافت قیام كردى و چون از سخن گفتن ناتوان شدند، سخن گفتى، و چون توقیف كردند، در پرتو نور خدا گام برداشتى، آنگاه از تو پیروى كردند و هدایت یافتند. و تو از همه نرمگوتر و خدا را فرمانبردارتر (عاقبت اندیشتر) و كم سخنتر و درست گوىتر و بزرگ رأىتر و پردلتر و با یقین بیشتر و كردار نیكوتر و به امور آشناتر بودى.
تو به خدا در ابتدا و انتها رئیس و بزرگ دین بودى: ابتدا زمانى بود كه مردم پراكنده شدند (بعد از وفات پیغمبر صلى الله علیه و آله) و انتها زمانى بود كه سست شدند (بعد از قتل عثمان).
براى مؤمنان پدر مهربان بودى زمانى كه تحت سرپرستى تو در آمدند، بارهاى گرانى كه آنها از كشیدنش ناتوان شدند، بدوش گرفتى و آنچه (را از امور دین) تباه ساختند محافظت نمودى و آنچه (را از احكام و شرایع) رها كردند، رعایت فرمودى و زمانى كه زبونى كردند (به گرد آوردن دنیا حریص شدند) دامن به كمر زدى بلند گرفتى زمانى كه بیتابى كردند و صبر نمودى زمانى كه شتاب كردند و هر خونى را كه مىخواستند تو گرفتى (براى مسلمین از كفار خونخواهى كردى) و از بركت تو به خیراتى رسیدند كه گمانش را نداشتند، بر كافران عذابى ریزان و رباینده و براى مؤمنان پشتیبان و سنگر بودى، خدا به همراه نعمتهاى خلافت (مصیبتهایش) پرواز كردى (آفریده شدى) و بعطایش (یعنى عطاى الهى) كامیاب گشتى و سوابقش را احراز كردى و فضایلش را بدست آوردى، شمشیر حجت و دلیلت كند نبود، و دولت منحرف نگشت و بصیرتت ضعیف نشد، هراسان نگشتى و سقوط نكردى.
تو مانند كوه بودى كه طوفانش نجنباند و همچنان بودى كه پیغمبر صلى الله علیه و آله فرمود: «در رفاقت و دارائى خویش امانت نگهدارترین مردمست، و باز چنان بودى كه فرمود: از لحاظ بدن ضعف و در انجام امر خداى قوى است، نزد خود فروتن و نزد خدا عظمت داشتى. در روى زمین بزرگ و نزد مؤمنین شریف بودى، هیچكس را درباره تو راه عیبجوئى نبود و هیچ گویندهئى نسبت به تو راه خردهگیرى نداشت (و كسى از تو طمع حق پوشى نداشت) و براى هیچكس نرمى و مجامله نداشتى، هر ناتوان و زبونى نزد تو توانا و عزیز بود تا حقش را برایش بستانى و هر تواناى عزیز، نزدت ناتوان و زبون بود تا حق را از او بستانى و در این موضوع، خویش دارى و دور اندیشى و رأیت دانش و تصمیم بود، نسبت بهر چه كردى.
و هر آینه راه راست روشن گشت و امر مشكل آسان شد و آتشها خاموش گشت، و دین بوسیله تو راست شد و اسلام قوت یافت و امر خدا ظاهر شد، اگر چه كافران دوست نداشتند و اسلام و اهل ایمان از بركت تو پابرجا شد، و بسیار بسیار پیشى گرفتى و جانشینان خود را به رنج بسیار افكندى (زیرا هر چه بكوشند تا از تو پیروى كنند نتوانند) تو بزرگتر از آنى كه مصیبتت با گریه جبران شود، مرگ تو در آسمان بزرگ جلوه كرد و مصیبت تو مردم را خرد كرد فانا لله و انا الیه راجعون مابقضاء خدا راضى و نسبت بفرمانش تسلیمیم، بخدا سوگند مسلمین هرگز كسى را مانند تو از دست ندهند، تو براى مؤمنین پناه و سنگر و مانند كوهى پابرجا و بر كافران خشونت و خشم بودى، خدا ترا به پیغمبرش برساند و ما را از اجرت محروم نسازد و بعد از تو گمراه نگرداند، مردم همه خاموش بودند تا سخنش تمام شد، او گریست و اصحاب پیغمبر صلى الله علیه و آله گریستند، سپس هر چه جستند او را نیافتند.
5- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِیِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ صَفْوَانَ الْجَمَّالِ قَالَ كُنْتُ أَنَا وَ عَامِرٌ وَ عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جُذَاعَةَ الْأَزْدِیُّ عِنْدَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ فَقَالَ لَهُ عَامِرٌ جُعِلْتُ فِدَاكَ إِنَّ النَّاسَ یَزْعُمُونَ أَنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع دُفِنَ بِالرَّحْبَةِ قَالَ لَا قَالَ فَأَیْنَ دُفِنَ قَالَ إِنَّهُ لَمَّا مَاتَ احْتَمَلَهُ الْحَسَنُ ع فَأَتَى بِهِ ظَهْرَ الْكُوفَةِ قَرِیباً مِنَ النَّجَفِ یَسْرَةً عَنِ الْغَرِیِّ یَمْنَةً عَنِ الْحِیرَةِ فَدَفَنَهُ بَیْنَ رَكَوَاتٍ بِیضٍ قَالَ فَلَمَّا كَانَ بَعْدُ ذَهَبْتُ إِلَى الْمَوْضِعِ فَتَوَهَّمْتُ مَوْضِعاً مِنْهُ ثُمَّ أَتَیْتُهُ فَأَخْبَرْتُهُ فَقَالَ لِی أَصَبْتَ رَحِمَكَ اللَّهُ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 352 روایت 5@*@
ترجمه:
صفوان جمال گوید: من و عامر و عبدالله بن حذاعة ازدى خدمت امام صادق علیه السلام بودیم عامر بحضرت عرضكرد: قربانت گردم، مردم گمان مىكنند امیرالمؤمنین علیه السلام در رحبه (میدان كوفه یا جلوخان مسجدش) دفن شده است، فرمود: چنین نیست، عرضكرد: پس كجا دفن شد؟ فرمود: چون وفات نمود، امام حسن علیه السلام او را برداشت و پشت كوفه نزدیك تپه بلند، دست چپ غرى و دست راست حیره آورد و در میان تپههاى كوچكى كه ریگ سفید داشت بخاك سپرد.
راوى گوید: سپس من به آنجا و محلى را فكر كردم كه قبر آن حضرتست، آنگاه خدمت امام آمدم و باو گزارش دادم، بمن فرمود: درست فهمیدى خدایت رحمت كند تا سه بار.
6- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنِ ابْنِ أَبِی عُمَیْرٍ عَنِ الْقَاسِمِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ أَتَانِی عُمَرُ بْنُ یَزِیدَ فَقَالَ لِی ارْكَبْ فَرَكِبْتُ مَعَهُ فَمَضَیْنَا حَتَّى أَتَیْنَا مَنْزِلَ حَفْصٍ الْكُنَاسِیِّ فَاسْتَخْرَجْتُهُ فَرَكِبَ مَعَنَا ثُمَّ مَضَیْنَا حَتَّى أَتَیْنَا الْغَرِیَّ فَانْتَهَیْنَا إِلَى قَبْرٍ فَقَالَ انْزِلُوا هَذَا قَبْرُ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع فَقُلْنَا مِنْ أَیْنَ عَلِمْتَ فَقَالَ أَتَیْتُهُ مَعَ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع حَیْثُ كَانَ بِالْحِیرَةِ غَیْرَ مَرَّةٍ وَ خَبَّرَنِی أَنَّهُ قَبْرُهُ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 353 روایت 6@*@
ترجمه:
عبدالله بن سنان گوید: عمر بن یزید نزد من آمد و گفت: سوار شو برویم من سوار شدم و همراه ما گشت، سپس آمدیم تا بغرى رسیدیم و بقبرى برخوردیم، عمر گفت: فرود آیید كه این قبر امیرالمؤمنین است، گفتیم تو از كجا دانى؟ گفت: زمانى كه امام صادق علیه السلام رد حیره بود، بارها در خدمتش به اینجا آمدم و بمن فرمود: این قبر آن حضرتست.
7- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ سَلَمَةَ بْنِ الْخَطَّابِ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ الْقَاسِمِ عَنْ عِیسَى شَلَقَانَ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع یَقُولُ إِنَّ أَمِیرَ الْمُؤْمِنِینَ ع لَهُ خُئُولَةٌ فِی بَنِی مَخْزُومٍ وَ إِنَّ شَابّاً مِنْهُمْ أَتَاهُ فَقَالَ یَا خَالِی إِنَّ أَخِی مَاتَ وَ قَدْ حَزِنْتُ عَلَیْهِ حُزْناً شَدِیداً قَالَ فَقَالَ لَهُ تَشْتَهِی أَنْ تَرَاهُ قَالَ بَلَى قَالَ فَأَرِنِی قَبْرَهُ قَالَ فَخَرَجَ وَ مَعَهُ بُرْدَةُ رَسُولِ اللَّهِ ص مُتَّزِراً بِهَا فَلَمَّا انْتَهَى إِلَى الْقَبْرِ تَلَمْلَمَتْ شَفَتَاهُ ثُمَّ رَكَضَهُ بِرِجْلِهِ فَخَرَجَ مِنْ قَبْرِهِ وَ هُوَ یَقُولُ بِلِسَانِ الْفُرْسِ فَقَالَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَ لَمْ تَمُتْ وَ أَنْتَ رَجُلٌ مِنَ الْعَرَبِ قَالَ بَلَى وَ لَكِنَّا مِتْنَا عَلَى سُنَّةِ فُلَانٍ وَ فُلَانٍ فَانْقَلَبَتْ أَلْسِنَتُنَا
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 353 روایت 7@*@
ترجمه:
امام صادق علیهالسلام فرمود: امیرالمؤمنین علیهالسلام دائىهائى در قبیله بنى مخزوم داشت جوانى از آنها خدمتش آمد و عرضكرد: دائى جان! برادرم مرده و من در مرگش سخت غمگین شدهام، حضرت باو فرمود: مىخواهى او را ببینى؟ عرضكرد: آرى، فرمود قبرش را بمن نشان ده، پس خارج شد و برد رسولخدا صلى اللّه علیه و آله را به كمربست، چون نزد قبر رسید، لبهایش به هم مىخورد، سپس با پایش بقبر او زد، او از قبر بیرون آمد و بزبان فارسى سخن مىگفت، امیرالمؤمنین علیهالسلام فرمود: مگر وقتى تو مردى از عرب نبودى؟ گفت: چرا ولى ما به روش فلان و فلان مردیم از این رو زبان ما دگرگون شد.
8- مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ سَهْلِ بْنِ زِیَادٍ جَمِیعاً عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ لَمَّا قُبِضَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع قَامَ الْحَسَنُ بْنُ عَلِیٍّ ع فِی مَسْجِدِ الْكُوفَةِ فَحَمِدَ اللَّهَ وَ أَثْنَى عَلَیْهِ وَ صَلَّى عَلَى النَّبِیِّ ص ثُمَّ قَالَ أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّهُ قَدْ قُبِضَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَةِ رَجُلٌ مَا سَبَقَهُ الْأَوَّلُونَ وَ لَا یُدْرِكُهُ الْآخِرُونَ إِنَّهُ كَانَ لَصَاحِبَ رَایَةِ رَسُولِ اللَّهِ ص عَنْ یَمِینِهِ جَبْرَئِیلُ وَ عَنْ یَسَارِهِ مِیكَائِیلُ لَا یَنْثَنِی حَتَّى یَفْتَحَ اللَّهُ لَهُ وَ اللَّهِ مَا تَرَكَ بَیْضَاءَ وَ لَا حَمْرَاءَ إِلَّا سَبْعَمِائَةِ دِرْهَمٍ فَضَلَتْ عَنْ عَطَائِهِ أَرَادَ أَنْ یَشْتَرِیَ بِهَا خَادِماً لِأَهْلِهِ وَ اللَّهِ لَقَدْ قُبِضَ فِی اللَّیْلَةِ الَّتِی فِیهَا قُبِضَ وَصِیُّ مُوسَى یُوشَعُ بْنُ نُونٍ وَ اللَّیْلَةِ الَّتِی عُرِجَ فِیهَا بِعِیسَى ابْنِ مَرْیَمَ وَ اللَّیْلَةِ الَّتِی نُزِّلَ فِیهَا الْقُرْآنُ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 354 روایت 8@*@
ترجمه:
امام باقر علیهالسلام فرمود: چون امیرالمؤمنین علیهالسلام وفات كرد: حسن بن على علیهالسلام در مسجد كوفه به پاخاست و حمد و ثناى خدا گفت و بر پیغمبر صلى للّه علیه و آله درود فرستاد. سپس فرمود: اى مردم در این شب مردى وفات كرد كه پیشینیان بر او سبقت نگرفتند و پسینیان باو نرسند. او پرچمدار رسولخدا صلى للّه علیه و آله بود كه جبرئیل در طرف راست و مكائیل در طرف چپش بودند. از میدان بر نمىگشت جز اینكه خدا به او فتح و پیروزى مىداد، بخدا كه او از مال سفید و سرخ دنیا جز هفتصد درهم كه آن هم از عطایش زیاد آمده بود باقى نگذاشت و مىخواست با آن پول خدمتگزارى براى خانوادهاش بخرد، بخدا كه او در شبى وفات كرد كه یوشع بن نون وصى موسى وفات كرد و همان شبى كه عیسى بن مریم به آسمان بالا رفت و همان شبى كه قرآن فرود آمد.
9- عَلِیُّ بْنُ مُحَمَّدٍ رَفَعَهُ قَالَ قَالَ أَبُو عَبْدِ اللَّهِ ع لَمَّا غُسِلَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع نُودُوا مِنْ جَانِبِ الْبَیْتِ إِنْ أَخَذْتُمْ مُقَدَّمَ السَّرِیرِ كُفِیتُمْ مُؤَخَّرَهُ وَ إِنْ أَخَذْتُمْ مُؤَخَّرَهُ كُفِیتُمْ مُقَدَّمَهُ
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 354 روایت 9@*@
ترجمه:
امام صادق علیهالسلام فرمود: چون امیرالمؤمنین علیهالسلام را غسل دادند، از جانب خانه صدا آمد كه اگر شما جلو تابوت را بگیرید، از گرفتن دنبالش آسوده باشید، و اگر دنبالش را بگیرید از گرفتن جلو آسوده باشید،
10- عَبْدُ اللَّهِ بْنُ جَعْفَرٍ وَ سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ جَمِیعاً عَنْ إِبْرَاهِیمَ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنْ أَخِیهِ عَلِیِّ بْنِ مَهْزِیَارَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ حَبِیبٍ السِّجِسْتَانِیِّ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا جَعْفَرٍ ع یَقُولُ وُلِدَتْ فَاطِمَةُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ ص بَعْدَ مَبْعَثِ رَسُولِ اللَّهِ بِخَمْسِ سِنِینَ وَ تُوُفِّیَتْ وَ لَهَا ثَمَانَ عَشْرَةَ سَنَةً وَ خَمْسَةٌ وَ سَبْعُونَ یَوْماً
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 355 روایت 10@*@
ترجمه:
امام باقر علیه السلام مىفرمود: فاطمه دختر محمد صلى للّه علیه و آله پنج سال بعد از مبعث متولد شد و چون وفات كرد 18 سال و 75 روز داشت.
شرح :
گویا این روایت از جمله روایات باب بعد كه درباره زندگانى حضرت فاطمه علیهماالسلام است و كاتبین اشتباهاً آن را در اینجا درج كردهاند.
11- سَعْدُ بْنُ عَبْدِ اللَّهِ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عِیسَى عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ فَضَّالٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِ بُكَیْرٍ عَنْ بَعْضِ أَصْحَابِنَا عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّهُ سَمِعَهُ یَقُولُ لَمَّا قُبِضَ أَمِیرُ الْمُؤْمِنِینَ ع أَخْرَجَهُ الْحَسَنُ وَ الْحُسَیْنُ وَ رَجُلَانِ آخَرَانِ حَتَّى إِذَا خَرَجُوا مِنَ الْكُوفَةِ تَرَكُوهَا عَنْ أَیْمَانِهِمْ ثُمَّ أَخَذُوا فِی الْجَبَّانَةِ حَتَّى مَرُّوا بِهِ إِلَى الْغَرِیِّ فَدَفَنُوهُ وَ سَوَّوْا قَبْرَهُ فَانْصَرَفُوا
@@اصول كافى جلد 2 صفحه 354 روایت 11@*@
ترجمه:
امام صادق علیهالسلام مىفرمود: چون امیرالمؤمنین علیهالسلام وفات كرد، امام حسن و امام حسین علهماالسلام با دو مرد دیگر جنازهاش را بیرون بردند، چون از شهر كوفه خارج شدند، كوفه را بدست راست خود قرار دادند و راه جبانه (صحراء، عیدگاه، گورستان) را پیش گرفتند تا آن را بغرى رسانیدند، و در آنجا دفنش كردند و قبرش را هموار نموده، مراجعت كردند.