عوامل پیروزی پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) و مسلمانان در میدان احزاب، علاوه بر تایید الهی به وسیله باد و طوفان شدیدی که دستگاه احزاب را به هم ریخت، و نیز علاوه بر لشگریان نامرئی پروردگار، مجموعه ای از عوامل مختلف، از روشهای نظامی، سیاسی، و عامل مهم اعتقادی و ایمانی بود:
1 - پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) با قبول پیشنهاد حفر خندق، عامل تازه ای را در جنگهای عرب که تا آن زمان وجود نداشت وارد کرد که در تقویت روحیه سپاه اسلام و تضعیف سپاه کفر بسیار مؤثر بود.
2 - مواضع حساب شده لشکر اسلام و تاکتیکهای نظامی مناسب، عامل مؤثری برای عدم نفوذ دشمن به داخل مدینه بود.
3 - کشته شدن ((عمرو بن عبدود)) به دست قهرمان بزرگ اسلام علی بن ابی طالب (علیه السلام )، و فرو ریختن امیدهای لشکر احزاب با مرگ وی، عامل دیگری بود.
4 - ایمان به پروردگار و توکل بر ذات پاک او که بذر آن در دلهای مسلمانان بوسیله پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم )افشانده شده بود و مرتبا در طول جنگ وسیله تلاوت آیات قرآن و سخنان دلنشین پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آبیاری می شد، نیز یک عامل بزرگ محسوب می گردید.
5 - روش پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم )، روح بزرگ و اعتماد به نفس او به مسلمانان، قوت قلب و آرامش می بخشید.
6 - افزون بر اینها داستان ((نعیم بن مسعود)) یک عامل مؤثر برای ایجاد تفرقه در میان لشکر احزاب و تضعیف آنان شد.
@@تفسیر نمونه جلد 17 صفحه 259@@@